Η εικόνα της Βαπτίσεως του Κυρίου - Ε΄ ΜΕΡΟΣ

Evdokimov Paul

 Στην εικόνα με το δεξιό του χέρι ο Χριστός ευλογεί τα νερά και τα ετοιμάζει να γίνουν τα νερά της βαπτίσεως που αγιάζει με την ίδια του κατάδυση. Το νερό αλλάζει σημασία, άλλοτε εικόνα του θανάτου (κατακλυσμός), είναι τώρα η πηγή του ύδατος της ζωής (Αποκ. 21, 6· Ιω. 4, 14). Μυσταγωγικά το νερό της βαπτίσεως δέχεται την αξία του αίματος του Χριστού.

Στα πόδια του Κυρίου, στα νερά του Ιορδάνη, η εικόνα δείχνει δύο μικρές ανθρώπινες μορφές, εικονογράφηση των παλαιοδιαθηκικών κειμένων που αποτελούν μέρος της ακολουθίας: «τι σοι εστι, θάλασσα ότι έφυγες, και συ Ιορδάνη, ότι εστράφης εις τα οπίσω» (Ψαλμ.113, 5). Το τροπάριο (ήχος Δ ) εξηγεί: «Απεστρέφετο ποτέ, ο Ιορδάνης ποταμός, τη μηλωτή Ελισσαιέ, αναληφθέντος Ηλιού και διηρείτο τα ύδατα ένθεν και ένθεν· και γέγονεν αυτώ ξηρά οδός η υγρά εις τύπον αληθώς του Βαπτίσματος, δι ̉ ου ημείς την ρέουσαν του βίου διαπερώμεν διάβασιν». Εικόνα συμβολική που μιλά για τη μετάνοια ακόμη αόρατη της κοσμικής φύσεως, της μεταστροφής της οντολογίας της. Η ευλογία της υδρόβιας φύσεως αγιάζει την ίδια αρχή της επίγειας ζωής. Γι ̉ αυτό, μετά τη θεία λειτουργία γίνεται ο μεγάλος αγιασμός των υδάτων (ενός ποταμού, μιας πηγής η εντελώς απλά ενός δοχείου τοποθετημένου μέσα στην εκκλησία).

Μιλώντας για τα μη αγιασμένα νερά, εικόνα του θανάτου - κατακλυσμού η λειτουργία τα ονομάζει υδατόστρωτο τάφο. Πραγματικά, η εικόνα δείχνει τον Ιησού να εισέρχεται στα νερά, στον υγρό τάφο. Αυτός εδώ έχει τη μορφή ενός σκοτεινού σπηλαίου (εικονογραφική μορφή του άδη) περιέχοντας όλο το σώμα του Κυρίου (εικόνα του ενταφιασμού, που προσφέρεται στο μυστήριο του βαπτίσματος με ολική κατάδυση, μορφή του πασχαλίου τριημέρου), για να αποσπάσει τον αρχηγό της φυλής μας στη ζοφερή διαμονή. Συνεχίζοντας τον προκαταβολικό συμβολισμό της Γεννήσεως, η εικόνα των Θεοφανείων δείχνει την προκάθοδο του Χριστού στον Άδη: «καταβάς εν τοις ύδασιν έδησε τον ισχυρόν». Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, σχολιάζει: η κατάδυση και η ανάδυση είναι η εικόνα της καθόδου στον άδη και της αναστάσεως.

Ο Χριστός παριστάνεται γυμνός, είναι ντυμένος με την αδαμική γυμνότητα και έτσι αποδίδει στην ανθρωπότητα το ένδοξο παραδεισιακό ένδυμά της. Για να δείξει την υπέρτατη πρωτοβουλία του παριστάνεται βαδίζοντας η κάνοντας ένα βήμα προς τον άγιο Ιωάννη: ελεύθερα έρχεται και κλίνει το κεφάλι. Ο Ιωάννης είναι ταραγμένος: εγώ χρείαν έχω υπό σου βαπτισθήναι, και συ έρχη προς με; »... Ο Ιησούς τον διατάζει: «άφες άρτι». Ο Ιωάννης τείνει το δεξιό του χέρι σε μια τελετουργική χειρονομία, στο αριστερό κρατεί ένα ειλητάριο, κείμενο του κηρύγματός του.

Οι άγγελοι της Ενσαρκώσεως είναι σε μια στάση προσκυνήσεως, τα σκεπασμένα χέρια τους σε ένδειξη σεβασμού. Συμβολίζουν επίσης και εικονογραφούν το λόγο του αποστόλου Παύλου (Γαλατ. 3, 27) :«Όσοι γαρ εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε...».

ΠΗΓΗ