Οι Δέκα Εντολές (Έξοδος Κ´, 1-18)
Ερμηνεία
Κείμενο: Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς,
Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης (14ος αι.)
Απόδοση στη νεοελληνική γλώσσα: (+)
Χριστόδουλος, Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος
4. Εξ ημέρας έργα και ποιήσεις πάντα τα έργα σου. Τη δε ημέρα τη εβδόμη σάββατα
Κυρίω τω Θεώ σου.
Μια μέρα
της εβδομάδος, που ονομάζεται Κυριακή, επειδή είναι αφιερωμένη εις τον Κύριο,
γιατί την ημέρα τούτη αναστήθηκε εκ νεκρών και (με τον τρόπο αυτό) μας έκανε
γνωστή και βέβαιη την κοινή ανάσταση, κατ’ αυτή θα πρέπει κάθε γήινο έργο να
σταματήσει.
Τούτη λοιπόν
την ημέρα να την αγιάσεις και να μην κάνεις κανένα έργο βιοτικό, εκτός από τα
απαραίτητα, και να δώσεις την ευκαιρία σε αυτούς που είναι δικοί σου η σε
υπηρετούν να ξεκουραστούν, ώστε όλοι μαζί να δοξάσετε Εκείνον που με το να
θανατωθεί μας έκανε δικούς του και αναστήθηκε και ανέστησε μαζί την δική μας
φύση. Κατά την ημέρα αυτή να θυμηθείς την μέλλουσα ζωή, και να περάσεις τον
καιρό σου μελετώντας τις εντολές και τα δικαιώματα του Κυρίου και εξετάζοντας
τον εαυτό σου για να εξακριβώσεις μήπως παρέβης κάτι τι η παράλειψες, ώστε να
διορθώσεις σε όλα τον εαυτό σου.
Επίσης, την
ημέρα αυτή να περάσεις πολλές ώρες μέσα στον ναό του Θεού παρακολουθώντας τις
ιερές (λατρευτικές) συνάξεις που τελούνται εκεί, και να κοινωνήσεις με
ειλικρινή πίστη και με ήσυχη συνείδηση το Άγιο Σώμα και Αίμα του Χριστού, και
να κάνεις αρχή για μία ζωή περισσότερο σύμφωνη με το θέλημα του Θεού, και να
ξεκαινουργώσεις τον εαυτό σου και να τον ετοιμάσεις για την υποδοχή των
μελλοντικών αιωνίων αγαθών. Γι’ αυτά πρέπει να μην κάνεις καταχρήσεις ούτε τις
άλλες ημέρες. Τη δε Κυριακή πρέπει από όλα να απέχεις, αφού μένεις κοντά στον
Θεό, κάνοντας μόνον τα απολύτως αναγκαία έργα κι εκείνα που χωρίς αυτά δεν
μπορείς να ζήσεις.
Έτσι με το να
έχεις τον Θεό σαν τόπο για να καταφύγεις, δεν θα πας αλλού πουθενά. Και δεν θα
υποστείς την πύρωση που φέρνει η φλόγα των παθών, και δεν θα σηκώσεις (στον ώμο
σου) το βάρος της αμαρτίας. Με τον τρόπο δε αυτό θα αγιάσεις την (πρώτη αυτή)
ημέρα της εβδομάδος, (δηλ. με το να τιμάς αυτή) παραμένοντας μακριά από κάθε τι
κακό. Αυτά δε που είπαμε, να τα εφαρμόσεις και στις μεγάλες εορτές, πράττοντας
τα ίδια (τα παραπάνω) και απέχοντας πάλι από όσα προηγουμένως είπαμε.
5. Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου, ίνα
ευ σοι γένηται και ίνα μακροχρόνιος γένη επί της γης.
Να σέβεσαι τον
πατέρα σου και την μητέρα σου, γιατί ο Θεός - χρησιμοποιώντας σαν όργανα αυτούς
- σε έφερε στην ζωή, και αυτοί είναι για σένα έπειτα από τον Θεό αίτιοι της
υπάρξεώς σου. Γι αὐτὸ λοιπόν και εσύ,
έπειτα από τον Θεό αυτούς και να τιμήσεις και να αγαπήσεις, αν βέβαια η αγάπη
προς τους γονείς βοηθάει την προς Θεό αγάπη. Αν όμως δεν βοηθάει, τότε να φύγεις
αμέσως μακριά από αυτούς...
Πρέπει να
σέβεσαι και να αγαπάς αυτούς που για σένα γίνηκαν πνευματικοί πατέρες. Γιατί
αυτοί εσένα σε έφεραν από την κατάσταση της (απλής) υπάρξεως, στην κατάσταση
(της κατά Θεόν) υπάρξεως και σου μετέδωσαν τον φωτισμό της (θείας) γνώσεως και
σου δίδαξαν την φανέρωση της αλήθειας και σε αναγέννησαν με το λουτρό της
παλιγγενεσίας και σου φύτεψαν μέσα σου την ελπίδα για την ανάσταση και την
αθανασία (της ψυχής) και για την αδιάδοχη βασιλεία και κληρονομία (της βασιλείας
των ουρανών) και σε έκαναν, από ανάξιο που ήσουνα, άξιο των αιώνιων αγαθών, και
από επίγειο (σε αντικατέστησαν) ουράνιο, και από πρόσκαιρο, αιώνιο και υιό
μαθητείας (παρά τους πόδας) όχι ανθρώπου πια, αλλά του Θεανθρώπου Χριστού, που
σου χάρισε το πνέυμα της υιοθεσίας. Αυτός μάλιστα είπε: «Μην ονομάσετε κανένα
άνθρωπο πατέρα η καθηγητή, γιατί ένας είναι ο πατέρας και καθηγητής σας, ο
Χριστός.
Γι αὐτὸ οφείλεις κάθε τιμή και αγάπη στους
πνευματικούς πατέρες, έχοντας την συναίσθηση πως η τιμή που δίνεις σε αυτούς
πηγαίνει στον Χριστό και στο Πανάγιο Πνεύμα, μέσα στο Οποίο έλαβε την υιοθεσία,
και στον επουράνιο Πατέρα, από τον Οποίο πηγάζει κάθε πατριά στον ουρανό και
στην γη.
Πρέπει δε να
φροντίσεις σε όλο τον βίο να έχεις ένα πνευματικό πατέρα, και να του
εξομολογήσαι κάθε σου αμάρτημα και κάθε λογισμό η να παίρνεις απ αὐτὸν την θεραπεία και την συγχώρεση. Γιατί
σ αὐτὸν (δηλ. τον πνευματικό πατέρα)
δόθηκε (από τον Κύριο η εξουσία) να συγχωρεί η να μην συγχωρεί αμαρτίες (δηλ.
να ελευθερώνει η όχι ψυχές). Όλα όσα δεν συγχωρήσουν στη γη, θα μείνουν
ασυγχώρητα (και) στον ουρανό. Και όλα όσα συγχωρήσουν στη γη, θα συγχωρεθούν
(και) στον ουρανό.
Αυτή δε τη χάρη
και την δύναμη την έλαβαν από τον Χριστό. Γι
αὐτὸ πρέπει να υπακούς σε αυτούς και να μην έχεις αντίθετη με αυτούς
γνώμη, για να μην φέρεις την καταστροφή στην ψυχή σου. Γιατί αν εκείνος που
αντιμιλάει στους σαρκικούς του γονείς, σε πράγματα που δεν απαγορεύονται από
τον νόμο του Θεού, τιμωρείται - σύμφωνα με τον νόμο (του Μωϋσέως)- με θάνατον,
πως είναι δυνατόν εκείνος που αντιμιλάει στους πνευματικούς πατέρες να μην
δίωχνει μακριά του το πνέυμα του Θεού και να μην χάνει την ψυχή του; Γι αὐτὸ να συμβουλεύεσαι και να υπακούς μέχρι
τέλους στους πνευματικούς πατέρες, για να σωθεί η ψυχή σου και να γίνεις
κληρονόμος των αιωνίων και ακηράτων αγαθών.
