Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς
Οι Δέκα Εντολές (Έξοδος Κ´, 1-18)
Ερμηνεία
Κείμενο: Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς,
Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης (14ος αι.)
Απόδοση στη νεοελληνική γλώσσα: (+)
Χριστόδουλος, Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος
6. Ου μοιχεύσεις.
Να μην
πορνεύσεις, για να μην καταντήσεις να γίνεις από μέλος Χριστού μέλος πόρνης,
και (έτσι) αποκοπείς από το θείο σώμα (σαν σάπιο μέλος) και χάσεις την Θεία
κληρονομιά και ριχθείς στην γέενα (του πυρός). Γιατί (όπως λέει ο νόμος) εάν η
θυγατέρα ιερέως που συλληφθεί να πορνεύεται, υπομένει την τιμωρία τον θάνατο
δια πυράς, επειδή (με την πράξη της) τον πατέρα (της) εντρόπιασε, πόσο
μεγαλύτερη τιμωρία αξίζει όποιος τέτοια βρωμιά κάνει στο σώμα του Χριστού;
Συ μεν λοιπόν,
αν μπορείς, εφάρμοσε (στην ζωή σου) την παρθενία, για να μπορέσεις να
αφιερωθείς εξ ὁλοκλήρου στον Θεό και με
τέλεια αγάπη σε Αυτόν να προσκολληθείς, μένοντας κοντά Του σε όλη σου την ζωή
και φροντίζοντας αποκλειστικά πάντοτε (να κάνεις) ότι αρέσει στον Κύριο, και
(έτσι) από τώρα εξασφαλίζοντας την μέλλουσα ζωή και ζωντας κάτω στην γη σαν
Άγγελος Θεού. Γιατί αυτών (δηλαδή των Αγγέλων) γνώρισμα είναι η παρθενία, και
γίνεται όμοιος με αυτούς, -αν και έχει σώμα- όσο τούτο είναι δυνατόν, όποιος
ακολουθεί την παρθενία...
Αν πάλι
προτιμήσεις να ακολουθήσεις την (κατά Χριστόν) παρθενική ζωή και δεν έχεις
δώσει τέτοια υπόσχεση στον Θεό, τότε σου επιτρέπεται να πάρεις μία γυναίκα
σύμφωνα με τον νόμο του Κυρίου, και μόνο με αυτήν να κατοικείς και να μην την
θεωρείς σαν δικό σου σκεύος προς σκοπό αγιασμού, απέχοντας με όλη σου την
δύναμη από ξένες γυναίκες.
Θα μπορέσεις δε
τελείως να αποφεύγεις αυτές, αν προσέξεις τις άκαιρες (και ψυχικά επικίνδυνες)
συναντήσεις και συζητήσεις μαζί τους, και (φρόντιζε) να μην σου αρέσουν τα
πορνικά λόγια και ακούσματα, και να διώχνεις τα μάτια του σώματος και της ψυχής
σου από πάνω τους όσο σου είναι τούτο δυνατό, και συνήθιζε να μην ρίχνεις
βλέμματα εμπαθή και περίεργα πάνω στην ομορφιά των προσώπων. Γιατί εκείνος που
κυττάζει μια γυναίκα με κακή πρόθεση και επιθυμία, ήδη (όπως λέει ο Κύριος)
είναι σαν να έκανε μαζί της την κακή πράξι (της μοιχείας η πορνείας), και έτσι
έχει γίνει ακάθαρτος μπροστά στα μάτια του Χριστού που βλέπει (τα κρυπτά) στις
καρδιές.
Από το σημείο
δε αυτό (της ψυχικής αμαρτίας, ο άνθρωπος) ο ταλαίπωρος, καταντάει και στο να
διαπράξει και τη σωματική αμαρτία. Αλλά τι μιλάω (μόνο) για τις βρωμιές της
πορνείας και της μοιχείας και όλες τις άλλες τέτοιες που ενεργούνται κατά φύση;
Γιατί ο άνθρωπος όταν με περιέργεια κοιτάει τα όμορφα πρόσωπα, σέρνεται ακόλαστα
και στις παρά φύση (σαρκικές αμαρτίες και) ασέλγειες.
Συ λοιπόν, άμα
κόψεις από πάνω σου τις πικρές ρίζες (της αμαρτίας), δεν θα δοκιμάσεις τους
καρπούς (της) αλλά θα φέρεις αντιθέτως τον καρπό της αγνότητας και του αγιασμού
που έρχεται μαζί της, χωρίς τον οποίο κανείς δεν πρόκειται να ιδεί τον Κύριο.
7. Ου κλέψεις.
Να μην κλέψεις,
για να μην σου δώσει πολύ μεγαλύτερη τιμωρία ο γνωρίζων τα κρύφια (Θεός),
επειδή Τον περιφρόνησες. Μάλλον πρέπει απ
ὅτι έχεις, κρυφά να δίνεις σε όσους έχουν ανάγκη, για να πάρεις
εκατονταπλασίονα και να κληρονομήσεις ζωή αιώνια στον μέλλοντα αιώνα από τον
Θεό, που βλέπει τα κρυφά.
8. Ου φονεύσεις.
Να μην
φονεύσεις, για να μην εκπέσεις από (την χάρη) της υιοθεσίας που σου έδωσε
Εκείνος που ανασταίνει τους νεκρούς, και να γίνεις με τα έργα σου παιδί εκείνου
που εξ ἀρχῆς είναι δολοφόνος του
ανθρώπου. Επειδή δε ο φόνος έχει ως αφορμή το κτύπημα, τούτο δε το μάλωμα, και
τούτο το θυμό, ο δε θυμός έρχεται εξ ἀφορμῆς
της ζημίας η του κτυπήματος η της βρισιάς που άλλοι μας κάνουν, γι αὐτὸ είπε ο Χριστός εκείνον που σου παίρνει
το πανωφόρι, μην εμποδίσεις να σου πάρει και το χιτώνα σου και μην αποκριθείς
με βρισιές σε εκείνον που σε βρίζει. Γιατί με τον τρόπο τούτο, και τον εαυτό
σου και εκείνον που σου κάνει κακό θα γλιτώσεις από το φοβερό κακό του φόνου.
Συ λοιπόν,
(κάνοντας έτσι), θα πετύχεις τη συγχώρεση των αμαρτιών σου που έχεις απέναντι
του Θεού. Γιατί είπε: «δίδετε συγχώρεση (σε όσους σας φταίουν) και θα
συγχωρεθούν και οι δικές σας αμαρτίες». Εκείνος δε που κακολογεί και κακοποιεί
τους άλλους, (αυτός) θα δώσει λόγο και θα τιμωρηθεί με αιώνια τιμωρία. Γιατί ο
Χριστός είπε: «αυτός που θα πει τον αδερφό του «μωρέ», είναι άξιος να ριχτεί
στη γέενα του πυρός».
Αν λοιπόν
κατορθώσεις να ξεριζώσεις το κακό (από μέσα σου) και να χαρίσεις στην ψυχή σου
τη μακαριώτητα της πραότητος, δόξασε τον Χριστό που είναι ο διδάσκαλος και ο
συνεργός των αρετών, χωρίς τον Οποίον, όπως έμαθες, δεν μπορούμε τίποτα καλό να
κάνουμε.
Αν πάλι δεν
μπορέσεις να μείνεις πράος (και μακριά από τον θυμό), να κατηγορείς τον εαυτό
σου που θυμώνει, και να μετανοιώνεις μπροστά στον Θεό και μπροστά στον άνθρωπο
που είτε του μίλησες άσχημα, είτε του έκανες κακό. Γιατί εκείνος που μετανιώνει
όταν η αμαρτία του βρίσκεται στα πρώτα βήματα, αυτός δεν φτάνει στο τελευταίο
σκαλοπάτι, (αντιθέτως δε) όποιος με αδιαφορία (και αναισθησία) αντιμετωπίζει
τις μικρές πτώσεις, αυτός γι αὐτὲς θα
πέσει και στις μεγαλύτερες.