Οι Δέκα Εντολές (Έξοδος Κ´, 1-18)
Ερμηνεία
Κείμενο: Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς,
Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης (14ος αι.)
Απόδοση στη νεοελληνική γλώσσα: (+)
Χριστόδουλος, Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος
2. Ου ποιήσεις σεαυτώ είδωλον, ουδέ παντός ομοίωμα,
όσα εν τω ουρανώ άνω και όσα εν τη γη κάτω και όσα εν τοις ύδασιν υποκάτω της
γης.
Δεν θα (πρέπει)
να κατασκευάσεις κανένα ομοίωμα κάποιου πράγματος από όσα βρίσκονται επάνω στον
ουρανό και κάτω στην γη και μέσα στην θάλασσα, με σκοπό να τους αποδώσεις
λατρεία και δόξα όμοια με εκείνη που αρμόζει στο Θεό. Και τούτο, γιατί όλα αυτά
είναι δημιούργημα του ενός και μοναδικού Θεού, που, αφού τώρα τελευταία επήρε
σάρκα γεννηθείς από παρθενική γαστέρα, παρουσιάστηκε στην γη και ήλθε σε επαφή
με τους ανθρώπους, και αφού πρώτα υπέστη πάθος για χάρη της σωτηρίας των
ανθρώπων και απέθανε και αναστήθηκε, ανέβηκε ψηλά στους ουρανούς με σώμα κι
εκάθησε στα δεξιά του θρόνου της μεγαλειότητος του Θεού, στα ψηλά ουράνια
σκηνώματα. Με το σώμα δε αυτό πρόκειται να ξαναρθεί στη γη, μέσα σε δόξα
λαμπρή, για να κρίνει ζωντανούς και πεθαμένους.
Αυτού λοιπόν
(του Θεού), που έγινε άνθρωπος για χάρη μας, να κατασκευάσεις την εικόνα σε
ένδειξη της αγάπης σου γι Αὐτόν, και να
Τον θυμάσαι βλέποντας την εικόνα, και να Τον προσκυνάς προσκυνώντας την εικόνα.
Επίσης η εικόνα θα σε βοηθά να στρέψεις το νου σου στο άξιο προσκυνήσεως σώμα
του Σωτήρος, που τώρα βρίσκεται ψηλά στον ουρανό στα δεξιά του Πατρός.
Επίσης (θα
πρέπει) να κατασκευάσεις εικόνες και για τους Αγίους και να τις προσκυνάς, όχι
βέβαια σαν Θεούς, γιατί αυτό απαγορεύεται, αλλά για να δείξεις με τον τρόπο
αυτό την σχέση που εσύ (σαν θνητός άνθρωπος) έχεις με αυτούς (που ήσαν σαν και
εσένα άνθρωποι), και την διάθεση να τους τιμήσεις με εξαιρετική τιμή, πράγμα
που θα κάνει το νου σου να πηγαίνει δια μέσου της εικόνος στους
(εικονιζομένους) Αγίους.
Έτσι θα
μιμηθείς και τον Μωυσή, που έφτιαξε τις εικόνες των Χερουβίμ μέσα στα Άγια.
Έπειτα (μην ξεχνάς ότι) και αυτά ακόμη τα Άγια των Αγίων ήταν (σαν μία κάποια)
εικόνα αυτών που ήταν στα ουράνια. Και (μέσα στην σκηνή του Μαρτυρίου ) το άγιο
κοσμικό εικόνιζε όλο τον κόσμο, και (όμως παρά ταύτα) ο Μωυσής όλα αυτά τα
ονόμασε άγια, γιατί με τούτο δεν είχε σκοπό να αποδώσει δόξα στα κτίσματα, αλλά
δια μέσου αυτών στον δημιουργό του κόσμου Θεό.
Και εσύ λοιπόν
δεν (θα πρέπει) να θεοποιήσεις τις εικόνες (σαν υλικό κατασκεύασμα) του
Δεσπότου Χριστού και των Αγίων. Αλλά δια μέσου αυτών (και με την βοήθειά τους)
θα (πρέπει να) προσκυνήσεις (λατρευτικώς) Αυτών που μας έπλασε πρώτα κατ εἰκόνα δική του, και έπειτα δέχτηκε από
μεγάλη και άπειρη αγάπη προς τον άνθρωπο να λάβει την εικόνα μας την ανθρώπινη
(δηλ. να παρουσιαστεί με ανθρώπινη μορφή, και με τον τρόπο αυτό) να γίνει
αντικείμενο απεικονίσεως και περιγραφής.
Θα πρέπει δε να
μην περιοριστείς μόνο στην προσκύνηση της θείας εικόνος, αλλά να επεκτείνης
αυτήν και στο σημείο του σταυρού. Γιατί ο σταυρός είναι πολύ μεγάλο σημείο και
δείγμα της νίκης της ολοκληρωτικής του Χριστού εναντίον του διαβόλου και όλης
της εχθρικής για μας παρατάξεώς του...
3. Ου λήψει το όνομα του Κυρίου του Θεού σου
επί ματαίω.
Μη πάρεις στο
στόμα σου για το τίποτε το όνομα του Κυρίου του Θεού σου (και μην ορκισθείς
ποτέ) είτε για υπόθεση γήινη, είτε από φόβο μη πάθεις τίποτε κακό από κανένα
άνθρωπο, η από ντροπή, η για να κερδίσεις προσωπικό όφελος, ορκιζόμενος
ψεύτικα, γιατί η παράβαση του όρκου σημαίνει άρνηση του Θεού. Γι αὐτὸ να μην ορκίζεσαι ποτέ, αλλά να
αποφεύγεις ολοσδιόλου τον όρκο, γιατί από τον όρκο προέρχεται και η παράβαση
του όρκου, που απομακρύνει τον άνθρωπο από τον Θεό και συγκαταλέγει με τους
αμαρτωλούς τον επίορκο.
Όταν λες
πάντοτε την αλήθεια, τότε δεν υπάρχει λόγος να ορκίζεσαι, γιατί τα (αληθινά
πάντοτε) λόγια σου θα είναι σαν όρκος (και θα καθιστούν περιττή κάθε άλλη
βεβαίωση με όρκο). Αν όμως συμβεί καμμιά φορά και ορκισθείς, πράγμα που μακάρι
ποτέ να μην γίνει, εάν μεν δώσεις τον όρκο για κάτι τι σύμφωνο με τον Θείο
Νόμο, τότε θα πρέπει να εκτελέσεις το νόμιμο αυτό, αλλά εν συνεχεία θα πρέπει
να ζητήσεις από τον εαυτό σου ευθύνες επειδή έδωσε όρκο, φροντίζοντας με
ελεημοσύνη, δέηση και πένθος και σκληραγωγία του σώματος να εξιλεώσεις τον
Χριστό που είπε να μην ορκίζεσαι.
Εάν δε έδωσες
όρκο για πράγμα παράνομο, πρόσεξε μήπως εξ
αἰτίας του όρκου εκτελέσεις παράνομη πράξη, για να μην συγκαταριθμηθείς
κι εσύ μαζί με τον Προφητοκτόνο Ηρώδη. Αφού δε αθετήσεις και παραβείς τον
παράνομο τούτο όρκο, βάλε κανόνα στον εαυτό σου να μην ξαναορκισθεί, και
φρόντισε να εξιλεωθείς απέναντι του Θεού, χρησιμοποιώντας με περισσότερη
μέριμνα τα φάρμακα που είπαμε προηγουμένως, μαζί με δάκρυα.
