Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς
Το μυστικό της ανθρώπινης ύπαρξης είναι
τούτο: δεν θέλει μονάχα να ζει, μα και να ξέρει γιατί ζει.
Η ομορφιά (=αλήθεια) θα σώσει τον κόσμο
(Ντοστογιέφσκι)
Οι Δέκα Εντολές (Έξοδος Κ´, 1-18)
Ερμηνεία
Κείμενο: Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς,
Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης (14ος αι.)
Απόδοση στη νεοελληνική γλώσσα: (+)
Χριστόδουλος, Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος
1. Εγώ ειμι Κύριος ο Θεός σου, ουκ έσονται σοι
θεοί έτεροι πλην εμού.
Ένας Κύριος
είναι ο Κύριος ο Θεός σου, Αυτός που φανερώνεται (με τρία πρόσωπα, δηλ.) σαν
Πατέρας και σαν Υιός και σαν Άγιο Πνεύμα. Σαν Πατέρας μεν αγέννητος, σαν Υιός
δε γεννητός (μεν, αλλά και αυτό πάλι) χωρίς αρχή, και πέρα από τον χρόνο, και
χωρίς να πάθει καμμία αλλοίωση, σαν Λόγος (του Θεού Πατρός). Αυτός δε
ονομάζεται Χριστός, γιατί έχρισε (δηλ. αγίασε) με το να αναλάβει ο ίδιος το
δικό μας (ανθρώπινο) είδος. Και σαν Άγιο Πνεύμα, που και Αυτό προέρχεται από
τον Πατέρα, όχι γιατί γεννήθηκε απ Αὐτόν,
αλλά γιατί Αυτός Το στέλνει.
Αυτός μόνο
είναι Θεός. Και μάλιστα ο αληθινός Θεός, ο ένας Κύριος, που εμφανίζεται με
τρεις υποστάσεις. (Είναι ένας και μοναδικός ο Θεός αυτός, που) δεν διαιρείται
κατά την φύση, τη θέληση, την σκέψη, την δύναμη και την ενέργεια, και όλα
γενικώς τα γνωρίσματα της Θεότητας.
Αυτόν (λοιπόν
τον ένα και αληθινό Θεό) μόνο θα (πρέπει να) λατρεύσεις με όλη την δύναμη που
έχει ο νους σου, και με όλο το πλάτος της καρδιάς σου και με όλη την πληρότητα
της δυνάμεώς σου. Και όλα όσα (ο Θεός σου) λέει και εντέλλεται, (θα πρέπει) να
είναι πάντοτε νωπά μέσα στην καρδιά σου, ώστε να εφαρμόζεις και να εντρυφάς
μέσα σε αυτά και να ομιλείς με βάση αυτά (σε όλες τις περιστάσεις της ζωής σου,
δηλαδή) και όταν κάθεσαι (κάπου και δεν μετακινείσαι), και όταν βαδίζεις (για
να πας από το ένα μέρος στο άλλο), και όταν είσαι πεσμάνος στο κρεββάτι, κι
όταν είσαι όρθιος.
Και (θα πρέπει
ακόμα) να ενθυμείσαι πάντοτε (δηλαδή αδιαλείπτως και χωρίς διακοπή) τον Κύριο
το Θεό σου και Αυτόν μόνο να φοβάσαι (με τον Άγιο φόβο του Θεού), και να μην
λησμονήσεις ποτέ ούτε Αυτόν ούτε τις εντολές Του. Γιατί (μόνο) έτσι και ο Θεός
θα σου δώσει την δύναμη (που είναι απαραίτητη) για να εφαρμόζεις (στην ζωή σου)
το (άγιο) θέλημά Του. Γιατί (ο Θεός, που δεν έχει κανενός την ανάγκη) τίποτε
άλλο δεν σου ζητεί παρά μόνον να Τον φοβάσαι και να Τον αγαπάς (γιατί Αυτός
ακριβώς ο φόβος του Θεού συμβαδίζει με την αγάπη προς Αυτόν) και να ακολουθείς
τον δρόμο Του που Αυτός θέλει (πράγμα που είναι η φυσική συνέπεια των άλλων).
Αυτός θα είναι το καύχημά σου και Αυτός θα είναι ο Θεός σου.
(Πρόσεξε) μήπως
ακούγοντας τίποτα σχετικό με την (ηθική) απάθεια των αγγέλων και με την
ιδιότητά τους να είναι αόρατοι, η για την μεγάλη (κι εκπληκτική) πονηρία του
(διαβόλου, που) εκπέσοντος από το ύψος το αγγελικό, και για την (μεγάλη του)
επινοητικότητα και εξυπνάδα και ευστροφία για κάθε πλάνη, εξ αἰτίας όλων αυτών αποδόσεις σε κάποιο από
αυτά (τα πνεύματα-αγαθά η πονηρά) τιμή που ανήκει στον Θεό.
(Πρόσεξε) μήπως
ατενίζοντας το μεγάλο μέγεθος του ουρανού και την ποικιλία της κινήσεως των
ουράνιων σωμάτων, την λαμπρότητα του ήλιου, το γλυκό φως της σελήνης, την
όμορφη διαύγεια των άλλων αστέρων, τη χρησιμότητα του αέρα (και την
αναγκαιότητά του) για την αναπνοή, και της θαλάσσης η της γης τις ανεξάντλητες
προσφορές, και (συνηπαρμένος από τα φαινόμενα τούτα τα λαμπρά) θεοποιήσεις
κανένα από αυτά τα κτίσματα.
Γιατί όλα αυτά
είναι κατά τρόπο δουλικό ταγμένα στον μόνο Θεό και δημιουργήματα δικά Του, που
έλαβαν οντότητα από την κατάσταση της ανυπαρξίας που ήσαν, με μόνο τον λόγο του
Θεού. Γιατί (όπως λέγει η Γραφή) Αυτός (ο Θεός) απλώς είπε και έγιναν (όλα όσα
βλέπουμε και δεν βλέπουμε), Αυτός διέταξε και εδημιουργήθησαν.
Αυτόν λοιπόν
τον Κύριο και δημιουργό της κτήσεως πρέπει να τιμήσεις (με λατρεία) σαν μόνο
Θεό και με την αγάπη να ενωθείς μαζί Του, και μέρα και νύκτα από Αυτόν να ζητάς
συγχώρεση για τα θεληματικά σου και αθέλητα παραπτώματα. Γιατί Αυτός ( ο μεγαλοδύναμος
Κύριος) είναι (ταυτόχρονα) γεμάτος αγάπη και φιλανθρωπία και μακροθυμία και
πολύ έλεος, και κάνει αιώνια το καλό ( το αγαθό)...