Ο μεγάλος Ωριγένης μας προτρέπει
να προσέχουμε στην εκλογή του κατάλληλου Ιερέα, στον οποίο θα
εμπιστευθούμε την ψυχή μας. Να είσαι, λέει, προσεκτικός στην επιλογή εκείνου,
στον οποίο πρέπει να εξομολογηθείς το αμάρτημά σου. Δοκίμασε πρώτα το γιατρό,
στον οποίο θα φανερώσεις την αιτία της στενοχώριας σου. Φρόντισε να είναι
τέτοιος, ώστε να γνωρίζει να ασθενεί με τους ασθενείς, να κλαίει με τους
κλαίοντες και να έχει πείρα στο να συμπάσχει και να συμπονεί.
Δεν είναι, λοιπόν, πολύ να ψάξεις και να βρεις
τον Πνευματικό που θα σε επαναπαύσει. Ἂν
δεν υποβληθείς στο μικρό αυτό κόπο, τότε αποδεικνύεις ότι λίγο σε απασχολεί η
σωτηρία σου, η ότι πηγαίνεις στην Εξομολόγηση από απλή ευσεβή συνήθεια κι όχι
από καθήκον και πόθο ιερό να λάβεις άφεση και καθοδήγηση. Διότι κι αυτό
οφείλεις να μάθεις• Ότι, δηλαδή, η
καθοδήγησή σου είναι απαραίτητη για να σταθεροποιηθείς στο δρόμο τον
χριστιανικό και να δημιουργήσεις βιώματα ευγενικά, άγια κι ανώτερα μέσα σου.
Κι ο Μέγας Βασίλειος προτρέπει να αναζητήσουμε
και να βρούμε τον κατάλληλο εξομολόγο• Όπως,
γράφει, τα πάθη του σώματος δεν τα φανερώνουν σε όλους οι άνθρωποι, αλλά στους
έμπειρους και ειδικούς για τη θεραπεία τους, κατά παρόμοιο τρόπο και η
εξαγόρευση των αμαρτημάτων πρέπει να γίνεται σ’ εκείνους που μπορούν να τα
θεραπεύσουν.
Και είναι μεγάλη επιστήμη να είναι κανείς
άψογος και καλός πνευματικός πατέρας. Και γνώσεις χρειάζονται και ψυχολογική
διεισδυτικότητα και διάκριση και πείρα και αγάπη πολλή και αγιότητα βίου. Άν ο Πνευματικός δεν εργάζεται πάνω στον
εαυτό του, αν δεν μελετά την Αγία Γραφή, αν δεν ζει μέσα στην ατμόσφαιρα της
προσευχής και επικοινωνίας με τον Θεό, αν δεν είναι ο ίδιος προσεκτικός με τις
κινήσεις της καρδιάς του, πως θα είναι σε θέση να καθοδηγεί τους άλλους; Άν δεν είναι ο ίδιος αγωνιστής, πως θα
διευθύνει τον πνευματικό αγώνα του εξομολογουμένου; Άν δεν έχει πείρα της πνευματικής ζωής από
προσωπική βίωση της αρετής, πως θα υποδείξει το δρόμο της;
Στην Ιστορία του Σωζομένου διαβάζουμε•
«πρεσβύτερον… των άριστα πολιτευομένων, εχέμυθον τε και έμφρονα επί τούτω
τετάξασιν (έταξαν), ω προσιόντες (εις τον οποίον προσερχόμενοι) οι ημαρτηκότες,
τα βεβαιωμένα ωμολόγουν» (Μαώοο Ρ.υ. 67, 1460). Βλέπεις, από την αρχαία εκείνη
εποχή λαμβανόταν ιδιαίτερη πρόνοια, ώστε οι πλέον συνετοί και φρόνιμοι να
γίνονται Πνευματικοί. Και ο Πέτρος Χαρτοφύλαξ παρατηρεί• «Καλόν μεν και πάνυ
ωφέλιμόν το εξομολογείσθαι… αλλά μη τοις απείροις και ιδιωτικοίς περί τα
τοιαύτα διακειμένοις• ίνα μη δια της ακαίρου και ανεπιστήμονος παρατάξεως των
επιτιμίων, καταφρονητήν η ράθυμον η παρειμένον σε απεργάσωνται». Καλό, λέει,
είναι να εξομολογείται κανείς, αλλά όχι στους Πνευματικούς χωρίς πείρα, που
ασχολούνται με την Εξομολόγηση χωρίς σύνεση και φρόνηση. Διότι, αν πάει κανείς
σε ένα τέτοιο Πνευματικό, πιθανό να ζημιωθεί εξαιτίας είτε της υπερβολικής
επιείκειάς του, είτε της υπέρμετρης αυστηρότητάς του. Γι’ αυτό και στη συνέχεια
συμβουλεύει• «Εάν ουν εύρης άνδρα πνευματικόν και έμπειρον, δυνάμενόν σε
ιατρεύσαι, ανεπαισχύντως και μετά πίστεως εξομολόγησον αυτώ ως τω Κυρίω και ουκ
ανθρώπω» (Ράλλη – Ποτλή, Σύνταγμα θείων και ιερών Κανόνων, σ. 372).
Και είναι πολύ σωστή η παρατήρηση αυτή. Διότι
ο Πνευματικός θα πρέπει να είναι σε θέση να διακρίνει πότε χρειάζεται
αυστηρότητα και πότε επιείκεια, διαφορετικά θα βλάψει αντί να ωφελήσει. Όλοι οι άνθρωποι δεν είναι επιδεκτικοί της
ίδιας μεταχειρίσεως. Εκείνον που ενδεχομένως ωφελεί η αυστηρότητα, δεν τον
ωφελεί η επιείκεια. Κι ενώ ο ένας χρειάζεται χαλινάρι, ο άλλος έχει ανάγκη από
ώθηση. Εκείνο που τον έναν τον βλάπτει, τον άλλον τον ωφελεί. «Τους μεν
έπαινος ώνησε (= ωφέλησε), τους δε ψόγος (= επίπληξη)…, τους μεν παράκλησις
(παρηγοριά) κατορθεί, τους δε επιτίμησις», όπως γράφει Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός
(Μαώοο Ρ.υ. 35, 493). Αλλοίμονο μάλιστα στον Πνευματικό που συνιστά τα ίδια
φάρμακα και συμπεριφέρεται με τον ίδιο βαθμό αυστηρότητας και επιείκειας σε
όλους τους εξομολογουμένους. Θα αποτύχει στο έργο του και θα βλάψει και τις
ψυχές.
Επιβάλλεται, λοιπόν, να βρείς διακριτικό και
έμπειρο Πνευματικό. Αυτός θα σου εμπνεύσει αμέσως εμπιστοσύνη. Σ’ αυτόν
αποκάλυψε τα μύχια της καρδιάς σου και μην ανησυχείς. Η ψυχή σου θα
οδηγηθεί στην οδό της σωτηρίας. Ένα σημείο
λεπτό τονίζει σχετικά και ο αββάς Μωυσής. Δεν είναι, λέει, πάντοτε η μεγάλη
ηλικία που απαραίτητα αποδεικνύει σοφία και διάκριση. Πολλοί Πνευματικοί
μεγάλης ηλικίας λένε αψυχολόγητα και ανεφάρμοστα πράγματα, τα οποία βλάπτουν
αντί να ωφελούν• «Ου τοις τυχούσι δει καταπιστεύειν τα της καρδίας απόκρυφα,
αλλά…διακριτικοίς, και παρά πολλών μεμαρτυρημένοις, ουχί τοις δια χρόνον μόνον
πεπολιωμένοις• πολλοί γαρ προς μόνην την ηλικίαν και το έξωθεν σχήμα
αποδίδοντες και τους εαυτών λογισμούς αναθεμένοι, αντί θεραπείας, εις απόγνωσιν
δια της απειρίας των ακουόντων ενέπεσον» (Ευεργετινός, τ. Α/, σ. 67).
Μην δικαιολογείσαι, λοιπόν, χριστιανέ μου, ότι
δήθεν δεν έχεις εμπιστοσύνη. Αν ενδιαφέρεσαι
ειλικρινά για την κάθαρση της καρδιάς σου, θα βρεις τον άξιό της απόλυτης
εμπιστοσύνης Πνευματικό ιατρό. Και υπάρχουν, δόξα τω Θεώ, πάρα πολλοί. Αρκεί να ψάξεις. Θα το κάνεις;
Από το βιβλίο «ΜΕΤΑΝΟΙ ΚΑΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ
του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου πρ. Πειραιώς κ.
Καλλινίκου που κυκλοφορείται από τις εκδόσεις
«ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ».