Οι Απόστολοι, αφού βάλανε στο μνήμα το σκήνος,
καθίσανε στη Γεθσημανή τρεις μέρες, κατά θεία οικονομία. Γιατί ένας από τους
Αποστόλους, ο Θωμάς, δεν προφθάσε την κηδεία, αλλά επήγε την Τρίτη ημέρα. Κ’
επειδή οι άλλοι Απόστολοι βλέπανε πως είναι απαρηγόρητος, αποφασίσανε να
ανοίξουνε το μνήμα για να προσκυνήσει κι ο Θωμάς την Παναγία. Αλλά το σώμα
έλειπε κι ο τάφος ήτανε άδειος, και μονάχα το σάβανο ήτανε μέσα : «Εύρον
γαρ αυτόν κενόν του αγίου σώματος, μόνην δε τη σινδόνα φέροντα, παραμυθίαν
μείνασαν τοις λυπείσθαι μέλλουσι και πάσι τοις πιστοίς, και της μεταθέσεως
αψευδές μαρτύριον».
Την κοίμηση της Παναγίας την υμνήσανε με
λαμπρότητα και με κατάνυξη οι υμνωδοί της Εκκλησίας μας. Κ’ οι αγιογράφοι
καταστολίσανε τις εκκλησιές με την εικόνα της. Σε κάθε παλαιά εκκλησία είναι
ζωγραφισμένη η Κοίμησις σε μεγάλο σχήμα απάνω από την πύλη της εισόδου, από το
μέσα μέρος του καθολικού, παράσταση πολυπρόσωπη, γιατί εκτός από τους
δώδεκα Αποστολους, που στέκονται γύρω στην ξαπλωμένη Παναγία, κι από τα
σύννεφα που τους σηκώνουνε για να τους πάνε στη Γεθσημανή, παριστάνεται ο
Χριστός κρατώντας την ψυχή της Μητέρας του σαν βρέφος σπαργανωμένο,
δορυφορούμενος από λεγεώνα Αρχαγγέλων και Αγγέλων. Και μαζί μ’ αυτούς
στέκουνται πλήθος κόσμος, άνδρες και γυναίκες σε στάση θρησκευτική και
πικραμένη, κι άλλες γυναίκες φαίνονται στα δώματα και στα παράθυρα των σπιτιών
δακρυσμένες και τραβώντας τα μαλλιά τους.
Από τα πιο σπουδαία έργα της αγιογραφίας που
παριστάνουνε την Κοίμηση, είναι της Μονής της Χώρας (Καχριέ Τζαμί) της
Κωνσταντινουπόλεως, της Περιβλέπτου στον Μυστρά, του Πρωτάτου στο Άγιον Όρος
δια χειρός Εμμανουήλ Πανσέληνου, του καθολικού της μονής Βατοπεδίου στο Όρος,
καθώς και οι θαυμαστές τοιχογραφίες των φημισμένων Κρητικών ζωγράφων στα
μοναστήρια του Αγίου Όρους Λαύρας, Διονυσίου, Δοχειαρίου, και στα μοναστήρια
των Μετεώρων Μεταμορφώσεως και Ρουσσάνι. Στη Σερβία υπάρχουνε θαυμαστές
τοιχογραφίες της Κοιμήσεως, στο Σοποτσάνι, στο Στάρο-Ναγκορίτσινο, στο
Ντετσάνι, στη Γκρατσάνιτσα, στο Πετς, κι αλλού. Στη Ρουμανία σώζεται η Κοίμησις
στην αρχαία εκκλησία του Κούρτεα ντ’ Άρτζες, από τα πιο σπουδαία έργα της
βυζαντινής αγιογραφίας. Εκτός από τις τοιχογραφίες, αμέτρητες εικόνες
ζωγραφισμένες σε σανίδι βρίσκουνται στις εκκλησιές και στα μοναστήρια της
Ελλάδας, οι πιο πολλές φιλοτεχνημένες από άγνωστους ζωγράφους, και κάποιες από
γνωστούς που έχουνε γραμμένα τα ονόματά τους, όπως είναι ο Βίκτωρ μοναχός, ο
Εμμανουήλ Λαμπάρδος, ο Ηλίας Μόσκος, ο Γεώργιος Μάρκος ο Αργείος στο τέμπλο της
Φανερωμένης της Σαλαμίνας.
