(Απόσπασμα Ομιλίας Στο Β’ Διορθόδοξο Επιστημονικό
Συνέδριο Με Θέμα: ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΙΩΣΗΦ Ο ΗΣΥΧΑΣΤΗΣ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ – ΦΙΛΟΚΑΛΙΚΗ
ΕΜΠΕΙΡΙΑ
Που Διοργάνωσαν Η Ιερά Μητρόπολη Λεμεσού Και Η
Ι. Μ. Μονή Βατοπαιδίου Στο Ξενοδοχείο Miramare Λεμεσός, 21-23
Οκτωβρίου 2005)
ΑΥΤΟΜΕΜΨΙΑ ΚΑΙ ΚΑΥΧΗΣΗ
Αρχίζει η πορεία πρακτικά από την Αυτομεμψία! Δεν ήταν η
«οίησις» η αρχή της αντίστροφης οδού, της απομακρύνσεως από την Θεία Χάρη,
και η αιτία της πτώσεως του ανθρώπου και της εξόδου του από τον Παράδεισο;
Τον βοήθησε πολύ η ανατροφή του σε μία απλή και πιστή
οικογένεια, και ύστερα η δουλειά του. Το παράδειγμα των μεγάλων ασκητών
και η ‘Καλοκαιρινή’ άσκησαν μεγάλη επίδραση στην ψυχή του, και από νωρίς
αναζητούσε να εξασκηθεί στις αρετές τους, και αυτό ακολουθώντας τον σωστό
τρόπο, δηλαδή την υποταγή σ’έναν σοφό ασκητή γέροντα. Δεχόταν κιόλας από την
αρχή θείες αποκαλύψεις και θεωρίες της Παναγίας και των αγίων. Αλλά τούτο
δεν τον έριξε σε έπαρση, αλλά τον οδήγησε στο να μέμφεται τον εαυτόν του ως
ανάξιος τόσες Χάριτας.
Επαναλαμβάνει ο Γέρων Ιωσήφ το ευαγγελικό ρητό για την
επίμονη αυταπάρνηση« ός δ’ άν απολέση την ψυχήν αυτού ένεκεν εμού ευρήσει
αυτήν ». Είναι εντολή Κυρίου « να αρνείται κανείς τον εαυτόν του » και « να
μισεί την εαυτού ψυχήν », ώστε να αποβάλλει τον « παλαιόν άνθρωπον » .
Αυτομεμψία είναι η «ζωοποιός νέκρωσις», η πνευματική μέθοδος
δια της οποίας ο άνθρωπος « ο απολέσας την ψυχήν αυτού ένεκεν
Χριστού ευρήσει αυτήν» .
Αυτή η προσπάθεια δεν σημαίνει κάποιες εξωτερικές και
φαρισαϊκές εκδηλώσεις·«Να έχης μεγάλην ταπείνωσιν· όχι να περιφέρης λόγια αργά
ταπεινολογίας, αλλά να γίνης σκουπίδι να σε πατάνε όλοι» , έλεγε ο
Γέροντας.
Αυτομεμψία προϋποθέτει μία καινούργια έννοια των προσωπικών
δικαιωμάτων· «όστις θελήσει να ζητήσει το δίκαιον, ας γνωρίζει ότι είναι
αυτό· να βαστάζει το βάρος του αδελφού, του πλησίον του, μέχρις εσχάτης
πνοής» , «ει δε και ζητήσεις άλλως να εύρεις το δίκαιον, θα είσαι
πάντοτε άδικος» , γράφει ο Γέροντας σε μία επιστολή του.
Η Αυτομεμψία δεν μπορεί να ευρίσκει κανένα άλλο άδικο ή να
τον κατηγορήσει εκτός από τα προσωπικά πάθη . «Ευλόγησον» είναι η
μοναδική λέξη στο πνευματικό λεξιλόγιο του Γέροντος· «να λέγης στον
καθένα· ευλόγησον! και εις όλα παντού να υβρίζεις τον εαυτόν σου, και μη
ζητείς ποτέ το δικαίωμα και το θέλημά σου» .
Είναι φυσικός να σφάλει ο άνθρωπος, και επόμενο είναι να
συγχωρήσει ο Θεός, όμως μεσολαβεί η Αυτομεμψία. Όχι ως περιττά λόγια ή
ταπεινολογία, αλλά ως αρχή διαρκούς διά βίου μετανοίας. Έτσι φωνάζει ο
προφήτης Δαβίδ, όταν τον έλεγξε ο Νάθαν: « ημάρτηκα τω Κυρίω » . «Όθεν,
γράφει ο Γέροντας, βάζε μετάνοιαν συνεχώς, όταν σφάλης, και μη χάνης
καιρόν. Καθότι, όσον αργείς να ζητήσεις συγχώρησιν, τόσον δίδεις άδειαν
εις τον πονηρόν να απλώνει μέσα σου ρίζες. Μην τον αφήνεις να κάμει νεύρα
εις βάρος σου. Λοιπόν μη απελπίζεσαι πίπτων, αλ’ εγειρόμενος πρόθυμα βάζε
μετάνοια λέγων· συγχώρησόν με, Χριστέ μου, άνθρωπος είμαι και ασθενής» .
Αυτομεμψία, σημειώνει ο Γέροντας, είναι «να ποτίζεις την ψυχή σου όχι με
τιμές και επαίνους, αλλά με ονειδισμούς και κατηγορίες, ών ανεύθυνος»
, «χωρίς να σφάλεις να μετανοείς ότι έσφαλες. Εν επιγνώσει ψυχής· όχι απ’
έξω, δι’ έπαινον, να λέγεις πως έσφαλες και μέσα να κατακρίνεις»
Η μέθοδος του Κυρίου δεν προβάλλει στον άνθρωπο τις νίκες
για να μην υπεραίρεται, τα δε πεσίματα τα φέρνει προ οφθαλμών του, να τα
βλέπει, να πάσχει, να ταπεινώνεται . Αυτή είναι η καλύτερη μέθοδος
για εκπαίδευση. Γι’ αυτό λοιπόν, στην προσευχή, το κύριο μέλημα είναι να
ζητήσουμε το έλεος του Θεού , και το κύριο όνομά μας είναι ‘δούλος’
Κυρίου . (ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)
