Αυτομεμψία και Καύχηση στα κείμενα του Γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστού.( Μητρ. Χαλεπίου Παύλου Yazigi) Δ΄ ΜΕΡΟΣ
(Απόσπασμα Ομιλίας Στο Β’ Διορθόδοξο Επιστημονικό
Συνέδριο Με Θέμα: ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΙΩΣΗΦ Ο ΗΣΥΧΑΣΤΗΣ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ – ΦΙΛΟΚΑΛΙΚΗ
ΕΜΠΕΙΡΙΑ
Που Διοργάνωσαν Η Ιερά Μητρόπολη Λεμεσού Και Η
Ι. Μ. Μονή Βατοπαιδίου Στο Ξενοδοχείο Miramare Λεμεσός, 21-23
Οκτωβρίου 2005)
«Είναι σκληρός ο αγώνας εναντίον
της φιλαυτίας, όλα όμως τα κάνει η Χάρις του Θεού» . Όλα αυτά είναι
το «αναίμακτο μαρτύριο» . Ναι, μέμφεται κανείς τον εαυτό του και τον
μισεί, και αυτό γίνεται για την αγάπη του Κυρίου: «δι’ αγάπην Σου ξεψυχώ
εις το στάδιον, γλυκεία πνοή μου, ο Χριστός, η ζωή μου» , λέγει
χαρακτηριστικά ο Γέροντας.
Ο πρώτος καρπός από την Αυτομεμψία και τον αγώνα κατά του
εγωκεντρισμού είναι το ταπεινό φρόνημα, και η φιλοπονία, « εταπεινώθην και
έσωσέ με ο Κύριος ». Ο ταπεινόφρων αντιλαμβάνεται καλά την ανθρώπινη του
αδυναμία και κατανοεί τον λόγο του Κυρίου: «χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν
».
Η ταπεινοφροσύνη είναι η πιο βασική αρετή ή και η προϋπόθεση
των αρετώνν. Δεν κατορθώνεται η ταπεινοφροσύνη με τις ίδιες δυνάμεις και αγώνες
μόνο.
«Η προσπάθεια να αποκτήσει κάποιος την ταπεινοφροσύνη χωρίς
την σύμπραξη της Θείας Χάριτος είναι σαν την προσπάθεια να αποκτήσει την εικόνα
κάποιου πράγματος, όχι όμως το ίδιο το πράγμα» . Αυτομεμψία λοιπόν,
είναι αγώνας κατά της οιήσεως, σκοπεύει στο να αποβάλλει ό,τι εμποδίζει
την Θεία Χάρη, δηλαδή αγώνας κατά των διαφόρων παθών. Γράφει ο Γέροντας σε
μία επιστολή του: «Τα πάθη είναι ύλη σκληρά. Ουράλια όρη! Χιλιόμετρα ύψος! Η
χάρις είναι ήλιος. Ανατέλλει ο ήλιος, αλλ’ η σκιά των ορέων δεν τον αφήνει να
περιθάλψη τον νοητόκτιστον άνθρωπον» . Έτσι ο άνθρωπος, επιβεβαρημένος και
κουρασμένος από την ταραχή των παθών και το βάρος τους, επιθυμεί και αναζητεί
την ελευθερία του Πνεύματος και την Χάρη του Θεού. Όλος ο αγώνας αποσκοπεί στην
απόκτηση της Χάριτος. «Ο Γέροντας μιλά για την πρακτική θεωρία ως εισαγωγή στην
λεγόμενη ‘φυσική θεωρία των όντων’, κατά την οποία μπορεί ο αγωνιστής να
στρέφει τον νου του γυμνάζοντάς τον στην εσωστρέφεια και τον αυτοέλεγχο, ώσπου
η θεία Χάρις πλησιάσει στο έργο του», γράφει ο βιογράφος του βίου του.
Αγώνας σκληρός λοιπόν χρειάζεται για να πραγματοποιήσει ο
άνθρωπος τον πόθο του. Αυτός είναι ο σκοπός της Χριστιανικής ζωής, η απόκτηση
της Θείας Χάριτος. Δηλαδή να φθάσει ο άνθρωπος στην αληθινή προσευχή ή την
θεωρία .
«Τώρα βιάζου να κάνεις κτήμα σου αυτήν την Χάρη και να μη
σου την κλέψει η αμέλεια», συνιστά ο Γέροντας.
Και όμως, μετά από την απόκτηση της Χάριτος μένει η φύλαξή
της. Επιγραμματικά λέει ο Γέροντας: «Πρόσχες λοιπόν, ταπεινέ, εις την ουράνιον
ταύτην δόξαν σου που εστολίσθης επί της γης ως άλλος Θεός!…» .
Οι αλλοιώσεις στην πνευματική ζωή είναι μία γνωστή
πραγματικότητα. Η δυναμικότητα του αγώνα γνωρίζει συνάμα την παρουσία και την
απουσία της Χάριτος. Οι αλλοιώσεις έχουν φυσικές αιτίες χωρίς καμία ενοχή.
Προέρχονται οι αλλοιώσεις και από προσωπικές αμαρτίες. Τότε παραχωρεί ο Θεός
και η Χάρις εγκαταλείπει τον άνθρωπο, ιδιαίτερα όταν ο άνθρωπος κατακρίνει
άλλους αντί τον εαυτόν του. Μας αφήνει ο Κύριος να έρθουμε σε ταπείνωση και να
δούμε τα δικά μας σφάλματα. «Αν η χάρις πηγαίνη και έρχεται, εσύ μη λυπάσαι·
επειδή έτσι γυμνάζει τον άνθρωπον, να φρονή ταπεινά και να μην υπεραίρεται»,
συμβουλεύει ο Γέροντας. Πρέπει να μάθουμε να θεωρούμε την Αυτομεμψία ως το
βασικότερο μέσο της προκοπής και να ατενίζουμε κατ’ ευθείαν στην αφετηρία
του σφάλματος, γιατί όπως λέει ο αββάς Μάρκος: «πάν ακούσιον εκ των
εκουσίων έχει την αιτίαν και ουδείς ούτως εχθρός ανθρώπου, ως αυτός εαυτού
τυγχάνει» . Η κίνηση των παθών γενικά απομακρύνει την Χάρη, όμως η
αμέλεια και η κενοδοξία αποκλείουν τελείως την παρουσία Της. Φάρμακο δε γι’
αυτήν την κατάσταση είναι η Αυτομεμψία .
Άλλος σκληρός πόλεμος είναι λοιπόν όταν συστείλει η Χάρις
την παρουσία Της. Είναι πολύ λεπτές η επέμβαση και η ενέργεια της Χάριτος. «Το
θέμα της Χάριτος πρέπει να μας απασχολεί, γιατί χωρίς Αυτήν ο άνθρωπος δεν
μπορεί να κατορθώσει τίποτε». «Η παρουσία της Χάριτος στην ψυχή απαιτεί από τον
άνθρωπο χριστοειδή συμπεριφορά» . (ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)