Η αντιμετώπιση του δικού μας θανάτου είναι
κάτι που το κάνουμε με τρόπους πολύ διαφορετικούς, σύμφωνα με την ηλικία μας
και τις περιστάσεις. Αντιλαμβανόμαστε το θάνατο με διαφορετικό τρόπο σε
διαφορετικές καταστάσεις και ηλικίες. Σκεφτείτε τα παιδιά που ακούν τη λέξη
«θάνατος». Ίσως να διαθέτουν μια πολύ ασαφή ιδέα γι' αυτόν η ίσως να έχουν ήδη
χάσει κάποιο γονιό και να στενοχωριούνται στη μοναξιά τους. Τον αντιλαμβάνονται
ως απώλεια, αλλά όχι ως θάνατο καθαυτό.
Ένα παιδί μπορεί να πληροφορηθεί
για το θάνατο με κάποιον τερατώδη τρόπο, που θα τον καταστήσει έτσι
αποκρουστικό στα μάτια του, η αντίθετα με κάποιον λογικό και υγιή τρόπο, όπως
μας δείχνει η ακόλουθη ιστορία. Μια πολυαγαπημένη γιαγιά πέθανε μετά από μακρά
και οδυνηρή ασθένεια. Με κάλεσαν στο σπίτι της και, όταν έφθασα, ανακάλυψα ότι
τα παιδιά είχαν απομακρυνθεί. Ρώτησα γιατί και οι γονείς μου είπαν: «Δεν έπρεπε
να αφήσουμε τα παιδιά να μείνουν στο σπίτι όπου υπήρχε ένας πεθαμένος».
«Γιατί;»
«Επειδή ξέρουν τι είναι θάνατος».
«Και τι είναι θάνατος;» ρώτησα.
«Είδαν κάποια μέρα ένα κουνελάκι
κατακομματιασμένο από μία γάτα στον κήπο, και έτσι γνωρίζουν τι είναι θάνατος».
Σκέφτηκα πως αν αυτή είναι η
εικόνα του θανάτου που είχαν αυτά τα παιδιά, τότε θα ήταν υποχρεωμένα όλη τους
τη ζωή να ζουν με μια αίσθηση τρόμου, οποτεδήποτε άκουγαν αυτήν τη λέξη,
οπουδήποτε παρακολουθούσαν ένα μνημόσυνο, οπουδήποτε έβλεπαν ένα φέρετρο -
ανείπωτος τρόμος κρυμμένος μέσα σ' αυτό το ξύλινο κουτί.
Μετά από μακρά συζήτηση, κατά τη διάρκεια της
οποίας οι γονείς μου είπαν ότι τα παιδιά θα κατέρρεαν ψυχολογικά αν τους
επιτρεπόταν να δουν τη γιαγιά τους και πως η διανοητική τους κατάσταση θα ήταν
δική μου ευθύνη, έφερα πίσω τα παιδιά.
Η πρώτη τους ερώτηση ήταν: «Τι
είχε πράγματι συμβεί στη γιαγιά;» Τους είπα: «Την ακούσατε πολλές φορές να λέει
ότι λαχταρούσε να συναντήσει τον άνδρα της στη Βασιλεία του Θεού, όπου αυτός
είχε προηγηθεί. Τώρα πήγε και αυτή».
«Έτσι, είναι ευτυχισμένη» είπε ένα από τα
παιδιά.
«Ναι» είπα.
Κατόπιν πήγαμε στο δωμάτιο όπου βρισκόταν η
γιαγιά.Η ησυχία ήταν όμορφη.Η ηλικιωμένη γυναίκα, που το πρόσωπό της είχε
ρητιδωθεί τα τελευταία χρόνια από τον πόνο, κειτόταν απόλυτα ακίνητη και ήρεμη.
Ένα από τα παιδιά είπε: «Αυτός λοιπόν είναι ο
θάνατος».
Και το άλλο συμπλήρωσε: «Τι ωραία».
Εδώ έχουμε δύο μορφές της ίδιας εμπειρίας.
Πρόκειται να επιτρέψουμε στα παιδιά να δουν το θάνατο σύμφωνα με το
κατακομματιασμένο από κάποια γάτα κουνελάκι, η θα τα αφήσουμε να δουν την
ηρεμία και την ομορφιά του θανάτου;
Στην Ορθόδοξη Εκκλησία φέρνουμε
τον νεκρό στο ναό όσο γρηγορότερα μπορούμε. Προσευχόμαστε μπροστά στο ανοιχτό
φέρετρο.
Το πλησιάζουν ενήλικες και παιδιά Ο θάνατος
δεν είναι κάτι που πρέπει να το κρύψουμε: είναι κάτι απλό και μέρος της ζωής.
Και τα παιδιά μπορούν να παρατηρούν τον κεκοιμημένο και να βλέπουν τη γαλήνη
στο πρόσωπό του.
Ασπαζόμαστε τον κεκοιμημένο. Αυτή
δε τη στιγμή δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε να προειδοποιήσουμε τα παιδιά όταν θα
ασπασθούν το μέτωπο του νεκρού που ήταν πάντοτε ζεστό, ότι τώρα θα το βρουν
κρύο, και να τους πούμε, «αυτό είναι το σημάδι του θανάτου». Η ζωή είναι ζεστή.
Ο θάνατος είναι ψυχρός. Τότε το παιδί δεν θα τρομοκρατηθεί, επειδή διαθέτει την
εμπειρία από ζεστά και κρύα πράγματα, που το καθένα έχει το χαρακτήρα και το
νόημά του.
