Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού
και του Αγίου Πνεύματος
Πόσο μικρή και γνωστή είναι η σημερινή
παραβολή και πόσο δυνατό και προκλητικό είναι το μήνυμά της.
Είναι δυνατό και φαίνεται μέσα από τα ίδια τα
λόγια του κειμένου. Δύο άνδρες ήλθαν στην εκκλησία του Θεού, σ’ έναν χώρο ιερό,
στο Βασίλειό Του, που σ’ έναν κόσμο που χάνεται μέσα στην παρουσία του Θεού,
Του ανήκει ανεπιφύλακτα. Και ένας από τους άνδρες περπατά υπερήφανα προς τον
ναό και παίρνει θέση μπροστά στον Θεό. Ο άλλος έρχεται και ούτε καν τολμά να
διασχίσει το κατώφλι του ναού: είναι αμαρτωλός και ο χώρος είναι ιερός, όπως ο
χώρος γύρω από την Φλεγόμενη Βάτο στην έρημο όπου ο Μωυσής δεν μπορούσε να
εισέλθει χωρίς να λύσει τα υποδήματά του, παρά μόνο με λατρεία και φόβο Θεού.
Και πόσο διαφορετικά είναι τα λόγια που
ειπώθηκαν! Προφανώς ο Φαρισαίος προσεύχεται στον Θεό, Τον δοξάζει - αλλά για
ποιό λόγο; Επειδή είχε δημιουργήσει ένα άνθρωπο σαν αυτόν, έναν άνθρωπο τόσο
άγιο, τόσο άξιο για τον Θεό· έναν άνθρωπο που όχι μόνο δεν τηρεί όλες τις
εντολές του Νόμου, αλλά πηγαίνει πέρα από ότι έχει προστάξει ο ίδιος ο Θεός και
περιμένει από τον άνθρωπο. Πραγματικά στέκεται ενώπιον του Θεού δοξολογώντας
Τον, που αυτός, είναι τόσο υπέροχος που είναι δόξα του Θεού, η αποκάλυψη της
αγιότητάς Του.
Ο Τελώνης δεν τολμά καν να εισέλθει στον ιερό
τόπο του Θεού.
Και η παραβολή είναι ξεκάθαρη: ο άνδρας που
ήλθε και στάθηκε με συντετριμμένη καρδιά, με ντροπή για τον εαυτό του,
γνωρίζοντας ότι είναι ανάξιος να εισέλθει στον ναό, επιστρέφει σπίτι του
συγχωρεμένος, με την αγάπη του Θεού: συντροφευμένος από τον ίδιο τον Θεό που ήρθε
στον κόσμο να σώσει τους αμαρτωλούς και που παραστέκεται σ’ όποιον Τον
χρειάζεται και αναγνωρίζει την ανάγκη του για σωτηρία.
Ο Φαρισαίος πηγαίνει σπίτι του, αλλά έχει
συγχωρεθεί λιγότερο· η σχέση του με τον Θεό δεν είναι η ίδια· στη σχέση αυτή
αυτός βρίσκεται στο κέντρο, ο Θεός στην περιφέρεια· εκείνος βρίσκεται στο
κέντρο των πραγμάτων, ο Θεός είναι υποχείριό Του. Τούτο δεν σημαίνει ότι ο,τι
έκανε ήταν χωρίς αξία· απλώς σημαίνει ότι όσο τον αφορά, δεν υπήρξε σ’ εκείνον
καρπός αγιότητας. Οι πράξεις του ήταν καλές αλλά ήταν αλλοιωμένες,
δηλητηριασμένες από την υπερηφάνεια· η ομορφιά σ’ ο,τι έκανε είχε εντελώς
αμαυρωθεί επειδή δεν απευθυνόταν ούτε στον Θεό, ούτε στον πλησίον του·
στρεφόταν στον εαυτό του. Και λέγεται ότι αυτή η υπερηφάνεια απογύμνωσε αυτόν
τον άνθρωπο, του αφαίρεσε τους καρπούς των καλών του έργων, τον καρπό της
εξωτερικής πίστης του στον νόμο του Θεού, που μόνο η ταπείνωση θα μπορούσε να
προσφέρει στις πράξεις του νόημα, που μόνο η ταπείνωση θα μεταμόρφωνε σε ζωή
τις πράξεις του, στο νερό της ζωής που αναβλύζει από την αιωνιότητα.
Όμως μία ερώτηση στέκει μπροστά μας: πως
μπορούμε να μάθουμε κάτι για την ταπείνωση εάν είναι απολύτως απαραίτητη
προϋπόθεση να μην είμαστε όπως η άκαρπη συκιά, αλλά γόνιμοι, να γίνουμε η
πλούσια σοδειά που θα τρέφει τους ανθρώπους;
Δεν πιστεύω ότι μπορούμε να κινηθούμε προς την
ταπείνωση από υπερηφάνεια, από ματαιότητα, εκτός εάν μας συμβεί κάτι τόσο
τραγικό που να δούμε, ν’ ανακαλύψουμε τους εαυτούς μας να είναι εντελώς
στερημένοι από το κάθε τι που στήριζε την αμαρτωλή, καταστροφική, άκαρπη
κατάστασή μας. Υπάρχει όμως ένα πράγμα που μπορούμε να κάνουμε: όσο πιστεύουμε
ότι κατέχουμε κάθε είδους χάρισμα της καρδιάς, του νου, του σώματος και της
ψυχής, όσο καρποφόρα μπορεί να είναι τα έργα μας, μπορούμε να θυμηθούμε τα
λόγια του Αποστόλου Παύλου: Ω άνθρωπε, τι έχεις που δεν σου έχει δοθεί;!...Και
πράγματι, ηχούν σαν αντίλαλος στ’ αυτιά μας τα λόγια του Κυρίου στον πρώτο
Μακαρισμό, στον Μακαρισμό που ανοίγει την πόρτα σε όλους τους άλλους :
«Ευλογημένοι είναι οι πτωχοί στο πνεύμα… Ευλογημένοι είναι εκείνοι που
γνωρίζουν όχι μόνο με τη λογική - αλλά τουλάχιστον με τη λογική!- ότι είναι ένα
τίποτα, ότι δεν κατέχουν τίποτα που δεν είναι δώρο του Θεού.
Ο Θεός μας κάλεσε να υπάρξουμε από το μηδέν,
δίχως τη συμμετοχή μας: η ύπαρξή μας είναι ένα δώρο! Μας δόθηκε ζωή που δεν
μπορούσαμε να δημιουργήσουμε. Μας δόθηκε η γνώση της ύπαρξης του Θεού, και
πράγματι μας δόθηκε μία βαθύτερη, πιο οικεία γνώση του Θεού- όλα αυτά είναι ένα
δώρο! Και τότε, αυτό που είμαστε είναι ένα δώρο του Θεού: το σώμα, η καρδιά, ο
νους, η ψυχή μας - ποιά δύναμη έχουμε σ’ αυτά τα δώρα όταν ο Θεός δεν τα
στηρίζει..; Η μεγαλύτερη ευφυία μπορεί ξαφνικά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο να
χαθεί στο σκοτάδι· υπάρχουν στιγμές που αντιμετωπίζουμε μία ανάγκη που
χρειάζεται όλη μας τη συμπάθεια, την αγάπη - και ανακαλύπτουμε ότι η καρδιά μας
είναι καμωμένη από πέτρα και πάγο… Και θέλουμε να κάνουμε το καλό - και δεν
μπορούμε και ήδη ο Απόστολος Παύλος το γνώριζε όταν είπε: Δεν κάνω αυτό που
αγαπώ, και πράττω συνεχώς το κακό που μισώ… Και το σώμα μας εξαρτάται από τόσα
πολλά πράγματα!
Και τι να πει κανείς για την φιλία που μας
προσφέρεται, τις σχέσεις μας, την αγάπη που μας στηρίζει, την συντροφικότητα· ότι
είμαστε και ότι έχουμε είναι ένα δώρο: και ποιό είναι το επόμενο βήμα: δεν
είναι η ευγνωμοσύνη; Δεν μπορούμε να στραφούμε στον Θεό, όχι σαν τον φαρισαίο,
με υπερηφάνεια γι’ αυτό που είμαστε, ξεχνώντας ότι όλα αυτά είναι δικά Του,
αλλά να στραφούμε στον Θεό και να Του πούμε: Θεέ μου, όλα αυτά είναι δικό σου
δώρο! Όλη αυτή η ομορφιά, η εξυπνάδα, η ευαίσθητη καρδιά, όλες εκείνες οι
καταστάσεις της ζωής είναι ένα δώρο! Πράγματι όλες αυτές οι καταστάσεις, ακόμα
κι εκείνες που μας φοβίζουν είναι ένα δώρο επειδή ο Θεός μας λέει: Σας
εμπιστεύομαι αρκετά για να σας στείλω να φέρετε το φως στο σκοτάδι! Σας στέλνω
εκεί που υπάρχει αποσύνθεση να γίνεται το αλάτι που θα την σταματήσει! Σας
στέλνω εκεί που δεν υπάρχει ελπίδα να φέρετε την ελπίδα, να φέρετε την χαρά, να
φέρετε την αγάπη εκεί που δεν υπάρχει και ότι μας στέλνει ο Θεός στο σκοτάδι,
για να γίνουμε η παρουσία και η ζωή Του, αυτό σημαίνει ότι μας εμπιστεύεται-
μας εμπιστεύεται, μας πιστεύει, ελπίζει τα πάντα σε μας: δεν αρκεί αυτό να μας
κάνει ευγνώμονες;
Αλλά η ευγνωμοσύνη δεν είναι απλά μια παγωμένη
λέξη ευχαριστίας· ευγνωμοσύνη σημαίνει ότι επιθυμούμε να Τον κάνουμε να δει ότι
όλα αυτά δεν μας δόθηκαν μάταια, ότι δεν έγινε μάταια άνθρωπος, δεν έζησε, δεν
πέθανε μάταια· ευγνωμοσύνη σημαίνει μια ζωή που θα έδινε χαρά στον Θεό: αυτή
είναι η πρόκληση αυτής της ιδιαίτερης παραβολής.
Ναι, το ιδανικό για μας θα ήταν να είμαστε
ταπεινοί- αλλά τι είναι ταπείνωση; Ποιός από εμάς γνωρίζει, και εάν κάποιος
γνωρίζει, ποιός μπορεί να το μεταφέρει στον καθένα που δεν γνωρίζει; Αλλά την
ευγνωμοσύνη την γνωρίζουμε όλοι· όλοι γνωρίζουμε μικρές πτυχές και τρόπους για
να την εκφράσουμε. Ας το συλλογιστούμε αυτό, και, ας αναγνωρίσουμε, με μία
πράξη ευγνωμοσύνης ότι δεν έχουμε το δικαίωμα να βρισκόμαστε στον ιερό τόπο του
Θεού- και Εκείνος μας επιτρέπει να βρισκόμαστε εκεί. Δεν έχουμε το δικαίωμα να
κοινωνούμε μαζί Του είτε στην προσευχή η στα μυστήρια- και μας καλεί σε
κοινωνία μαζί Του! Δεν έχουμε δικαίωμα να είμαστε παιδιά Του, να είμαστε τα
αδέλφια του Χριστού, να είμαστε η κατοικία του πνεύματος- και μας τα δωρίζει
όλα μέσα από μία πράξη αγάπης!
Ας συλλογιστεί ο καθένας μας και ας ρωτήσει
τον εαυτό του: με ποιό τρόπο μπορεί να είναι τόσο ευγνώμων έτσι ώστε ο Θεός να
μπορούσε να χαρεί στο γεγονός ότι δεν προσφέρθηκε μάταια, δεν υπήρξε μάταια,
δεν έζησε, δεν πέθανε μάταια, ότι έχουμε λάβει το μήνυμα της σωτηρίας. Και αν
αναπτυχθεί βαθιά μέσα μας η αληθινή ευγνωμοσύνη θα λατρεύσουμε τον Θεό και θα
μάθουμε ότι ταπείνωση δεν είναι ξεπεσμός, αλλά λατρεία, η επίγνωση ότι Εκείνος
είναι ότι έχουμε, ότι είμαστε, και ότι είμαστε ανοιχτοί όπως η γη, η πλούσια γη
είναι ανοιχτή στο όργωμα, στη σπορά, στον σπόρο, στη λιακάδα, στη βροχή, στο
κάθε τι προκειμένου να καρποφορήσει. Αμήν.
