Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.
Την προηγούμενη εβδομάδα εισήλθαμε
στην περίοδο των εβδομάδων στην πορεία μας προς την ημέρα της Ανάστασης, που
μας λένε να εξετάσουμε τον εαυτό μας· τότε θα έλθει καιρός να μην σκεφτόμαστε
τίποτα άλλο παρά τους τρόπους με τους οποίους ο Θεός μας προετοιμάζει για την
σωτηρία μας· και όταν φθάσουμε στην Μεγάλη Εβδομάδα, τότε δεν θα πρέπει να
έχουμε καμιά σκέψη, τίποτα παρά τον Κύριο του οποίου το πάθος θα ατενίζουμε
πριν να εισέλθουμε μαζί στην δόξα και στην χαρά της Ανάστασης Του.
Την προηγούμενη εβδομάδα διαβάσαμε το
Ευαγγέλιο του τυφλού της Ιεριχώ· άμεσα είναι μια πρόκληση για εμάς· όλοι
ισχυριζόμαστε ότι βλέπουμε· όλοι ισχυριζόμαστε ότι δεν είμαστε τυφλοί, και
όμως, δεν είναι ο τρόπος που βλέπουμε μια άλλη μορφή τύφλωσης; Δεν είμαστε
τυφλωμένοι από ο,τι βλέπουμε προς το αόρατο, δεν είμαστε τυφλοί από προκατάληψη
απέναντι στην αλήθεια, δεν είμαστε τυφλοί από το πάθος απέναντι στην αλήθεια;
Και έτσι, ο καθένας μας οφείλει να ρωτήσει τον εαυτό του αν αυτό που βλέπει
είναι η πραγματικότητα των πραγμάτων, και αν όχι, να στραφεί στον Θεό να του
δώσει επίγνωση. Και ένα από τα πράγματα που μας τυφλώνει περισσότερο
απελπιστικά είναι η ματαιότητα που μας κάνει να δεχόμαστε για αληθινά όλα τα
ψέματα που ίσως ακούμε η παρατηρούμε που ενισχύουν την αυτοεκτίμηση μας, που
μας κάνουν να απορρίπτουμε κάθε τι που είναι για εμάς κριτική η καταδίκη.
Το σημερινό Ευαγγέλιο είναι σχετικό με την
ματαιοδοξία και για τον τρόπο που μπορεί να ξεπεραστεί, είναι πραγματικά σχετικό
με το τίμημα και τις προυποθέσεις της. Ο Ζακχαίος ήταν ένας πλούσιος άνδρας,
ένας άνδρας γνωστός στην πόλη του, ένας άνδρας που ο καθένας μπορούσε να
αναγνωρίσει· ήταν ένας άνθρωπος άδικος, και όμως κάτι αναδεύτηκε μέσα του όταν
άκουσε για τον Χριστό και θέλησε να Τον δει. Ίσως ήταν σε κάποιο βαθμό μιαν
επιθυμία να δει τον Νέο Προφήτη του Ισραήλ, αλλά αυτό δεν θα ήταν δυνατό να τον
προτρέψει να κάνει αυτό που έκανε· μέσα στο πλήθος, επειδή το ανάστημα ήταν
μικρό, σκαρφάλωσε σ’ ένα δέντρο· βέβαια γέλασαν μαζί του, τον κορόιδεψαν και
όμως ήθελε τόσο πολύ να δει τον Χριστό, τόσο του ήταν σημαντικό να Τον δει ώστε
ήταν έτοιμος να τον κοροιδέψουν, να γελάσουν παρά να τον αφήσουν να περάσει.
Και μέσα από όλο αυτό το πλήθος ο Χριστός είδε μόνο έναν άνδρα: Τον Ζακχαίο,
τον κάλεσε κάτω και πήγε να μείνει μαζί του.
Ματαιότητα είναι εκείνη η κατάσταση της ψυχής
μας, εκείνη η μίζερη κατάσταση, όπου φοβόμαστε την ανθρώπινη κρίση, όπου
αντλούμε το αίσθημα της αξίας μας από την κρίση εκείνων που μας περιβάλλουν.
Και πράγματι αυτό είναι ματαιότητα, επειδή τα πράγματα για τα οποία μας
επαινούν είναι μάταια, άδεια, ανάξια του μεγαλείου του ανθρώπου· και επίσης,
δεν αποζητούμε να μας επαινούν εκείνοι οι άνθρωποι που είναι ικανοί για μια
υγιή και συνάμα αυστηρή κριτική· στρεφόμαστε στους ανθρωπους που είναι έτοιμοι
να μας προσφέρουν τους επαίνους που θέλουμε. Αυτό τους καθιστά διπλά μάταιους,
η ουσία τους είναι ένα τίποτα, και οι άνθρωποι από τους οποίους τους δεχόμαστε
είναι επίσης κενοί στα δικά μας μάτια μέχρι να μιλήσουν καλά για εμάς. Ο Άγιος
Ιωάννης της Κλίμακος λέει ότι η ματαιότητα είναι η συμπεριφορά κάποιου που
φοβάται τους ανθρώπους και είναι αλλαζόνας ενώπιον του Θεού, που θεωρεί ότι
λίγο μετράει η κρίση του Θεού, ότι έχει την αποδοχή που του παρέχουν εκείνοι
που βρίσκονται γύρω του.
Δεν είναι αυτό μια αληθινή περιγραφή του
τρόπου που στεκόμαστε στη ζωή, του τρόπου που προετοιμαζόμαστε να ξεχάσουμε την
κρίση του Θεού, που νοιώθουμε ότι στηριζόμαστε στην κρίση των ανθρώπων. Και
ποιός άλλος τρόπος υπάρχει; Ο Ζακχαίος μας δείχνει έναν: να μην νοιαζόμαστε για
την κρίση των ανθρώπων, επειδή η κρίση του Θεού, η παρουσία του Θεού, η ίσως η
κρίση κάποιου που δεν θα μας επαινέσει αλλά που είναι ένα πρόσωπο με
ακεραιότητα και αλήθεια μετράει περισσότερο. Ο Ζακχαίος δεν γνώριζε ποιός ήταν
ο Χριστός και ότι ο Υιός του Θεού έγινε Υιός του ανθρώπου, αλλά ήξερε ότι ο
Χριστός ήταν ένας ακέραιος άνθρωπος και ήθελε να Τον δει, να Τον συναντήσει
πρόσωπο με πρόσωπο.
Αλλά υπάρχουν επίσης δύο άλλοι τρόποι για να
ξεφύγουμε από τον ανθρώπινο φόβο, από αυτήν την εξάρτηση μας από την κρίση των
ανθρώπων με τίμημα την δική μας ακεραιότητα. Ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος μας
λέει ότι ο τρόπος ν’ απαλλαγούμε από την ματαιότητα είναι η ταπείνωση· ο Άγιος
Ισαάκ ο Σύρος παραδόξως λέει ότι ένας τρόπος είναι η υπερηφάνεια, και οι δύο
είναι σωστοί, μόνο που ο ένας θα μας δώσει ζωή και ο άλλος θάνατο. Αν
επιλέξουμε τον δρόμο της υπερηφάνειας θα υποστηρίζουμε αλαζονικά τον εαυτό μας,
όχι μόνο ενώπιον των ανθρώπων, αλλά επίσης ενώπιον του Θεού· η κρίση μας θα
είναι το μόνο πράγμα που θα μετράει, και τότε θα συναντήσουμε τον θάνατο στο
τέλος του δρόμου. Ο δρόμος της ταπείνωσης είναι να γονατίζουμε ενώπιον της
κρίσης του Θεού. Αν είμαστε ανίκανοι να εμβαθύνουμε, να πετάμε ψηλά προς τον
Θεό να βρισκόμαστε ενώπιον Του όπως η κατάξερη γη κάτω από τον ουρανό,
εγκαταλελειμμένοι, αβοήθητοι, διψασμένοι, πεινασμένοι, με λαχτάρα,
απελπισμένοι, ανίκανοι να κατορθώσουμε ο,τι ευχόμαστε, αυτό είναι η αρχή της
ταπείνωσης.
Αλλά ακόμα και αυτό μπορεί να είναι πολύ για
εμάς, ακόμα και αυτό μπορεί να είναι πολύ δύσκολο για εμάς επειδή δεν είμαστε
συνηθισμένοι ν’ αφήνουμε, να εγκαταλείπουμε τον εαυτό μας σε μια πράξη του
Θεού. Τότε μπορούμε ν’ αρχίσουμε να ξεπερνάμε την ματαιότητα με την
ευγνωμοσύνη. Όποτε ανακαλύπτουμε ότι υπάρχει μέσα μας μια στιγμή ματαιότητας,
ας αναρωτηθούμε: γιατί; Πολύ συχνά, επειδή έχουμε, πολύ συχνά ακούσια, πει το
σωστό, η ακούσια έχουμε κάνει το σωστό· μπορούμε να στραφούμε στον Θεό, και να
Τον ευχαριστήσουμε που μας έδωσε την ευκαιρία, που μας έδωσε μάτια να βλέπουμε
την ανάγκη, αυτιά ν’ ακούμε το κλάμα, ένα νου να καταλαβαίνουμε, μια καρδιά που
ν’ ανταποκρίνεται, καλή θέληση να μας κινητοποιεί και τον τρόπο να κάνουμε το
σωστό. Δεν είναι αυτός ο λόγος αρκετός για να είμαστε ευγνώμονες, δεν
γνωρίζουμε όλοι μας, από εμπειρία, ότι δεν είναι η ανάγκη που πάντα αναπόφευκτα
θα μας καλεί να ανταποκριθούμε σωστά;
Πόσο συχνά υπάρχει ανάγκη και η καρδιά μας
είναι κατάξερη, παγωμένη, και αδιάφορη; Πόσο συχνά κάποιος κραυγάζει για
βοήθεια και δεν καταλαβαίνουμε τίποτα, πόσο συχνά η καρδιά μας έχει ταραχτεί
και το μυαλό μας άρχισε να καταλαβαίνει, αλλά δεν είμαστε συνηθισμένοι να
βιάζουμε τον εαυτό μας, και η θέληση μας αμφιταλαντεύεται, αμφιταλαντεύεται για
πάρα πολύ, μέχρι που είναι πολύ αργά. Και θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε
περιγράφοντας την καταστασή μας με περισσότερες λεπτομέρειες.
Ας μάθουμε πρώτα- πρώτα να είμαστε ευγνώμονες
που ο Θεός μας δίνει την δυνατότητα να κάνουμε το σωστό αντί να παίρνουμε
ικανοποίηση από τους εαυτούς μας και να είμαστε υπερήφανοι για το γεγονός ότι
για μια φορά έχουμε κάνει ο,τι θα πρέπει να είναι για εμάς πάντα φυσικό. Και
τότε σταδιακά ίσως ξεπεράσουμε ακόμα και εκείνο το επίπεδο και παραμείνουμε
ευγνώμονες, έκπληκτοι μπροστά στην καλωσύνη του Θεού.
Ίσως μάθουμε τότε να είμαστε ταπεινοί μ ἕνα τρόπο που κανένας δεν γνωρίζει, όχι
δηλώνοντας ότι είμαστε ανάξιοι, αλλά λατρεύοντας το μεγαλείο του Θεού, με
ευλάβεια προς τους άλλους ανθρώπους, με την ετοιμότητα να ξεχάσουμε εντελώς
τους εαυτούς μας χάριν του Θεού, χάριν κάθε ανθρώπου που μας συναντά και μας
δίνει την ευκαιρία να είμαστε συμπονετικοί, να έχουμε αγάπη και κατανόηση. Και
η τυφλότητα ίσως φύγει από τα μάτια μας, η ματαιότητα θα μας αφήσει ελεύθερους
τουλάχιστον για ένα λεπτό και θα είμαστε ικανοί να αντικρύσουμε το πρόσωπο μας
και το πρόσωπο του Θεού και τους τους άλλους, όπως έκανε ο Τελώνης, όταν
εισήλθε στον Ναό, και δεν τόλμησε να έλθει επειδή ήταν τόπος άγιος όπου
κατοικεί ο Θεός, ο τόπος όπου πίστευε ότι μπορούν να έρθουν μόνο οι άξιοι. Και
θα γίνουμε αποδεκτοί από τον Θεό εξαιτίας της αναγνώρισης από μέρους μας της
αγιότητας Του, και του σεβασμού με τον οποίο θα φερθούμε σ’ Εκείνον και στον
πλησίον μας. Αμήν.
