Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς
Ο Θεός είναι πνεύμα και αυταγαθότης και
αρετή και αυτού κατ εἰκόνα και ομοίωση
είναι το δικό μας πνεύμα. Για να ανανεωθεί και φιλιωθεί οποιοσδήποτε με το Θεό
κατά το πνεύμα, πρέπει να καταργηθεί η αμαρτία. Τούτο είναι ο Σταυρός του
Κυρίου.
Πολλοί φίλοι του Θεού μαρτυρήθηκαν από
τον ίδιο το Θεό και πριν από το νόμο, χωρίς να έχει φανεί ακόμα ο Σταυρός. Ο
Δαβίδ λέγει: από εμένα τιμήθηκαν υπερβολικά οι φίλοι σου, Θεέ» (Ψαλμ. 138,16).
Πως λοιπόν υπάρχουν άνθρωποι που ήταν φίλοι του Θεού πριν από το Σταυρό; Διότι
ενεργείτο σε αυτούς το μυστήριο του Σταυρού.
Ας αρχίσουμε πρώτα από τον Αβραάμ. Ο
Θεός του είπε: Έβγα από τη γη σου και τη συγγένειά σου και έλα στη γη που θα
σου δείξω». Δεν είπε που θα σου δώσω, αλλά που θα σου δείξω. Αυτός ο λόγος
φέρει μέσα του το μυστήριο του Σταυρού.
Προς τον Μωυσή δε, όταν έφυγε από την
Αίγυπτο και ανέβηκε στο όρος του είπε ο Θεός: «λύσε το υπόδημα από τα πόδια
σου». Τούτο είναι άλλο μυστήριο του Θεού. Να λύσει το υπόδημα από τα πόδια, να
αποθέσει τους δερμάτινους χιτώνες μέσα στους οποίους ενεργεί η αμαρτία και
αποσπά από την αγία γη. Να μη ζει πλέον κατά σάρκα και στην αμαρτία, αλλά να καταργηθεί
και να νεκρωθεί η αντικειμένη στο Θεό ζωή. Όπως λέγει ο θείος Παύλος να
σταυρώσει κανείς τη σάρκα μαζί με τα παθήματα και τις επιθυμίες.
Επειδή δεν είναι δυνατό να φύγουν
τελείως από μας τα πονηρά πάθη και ο κόσμος της αμαρτίας και να μη ενεργούν σε
μας συλλογιστικά, εάν δεν φθάσουμε στη θεωρία του Θεού, γι αὐτὸ μυστήριο του Θεού είναι και η θεωρία του
είδους αυτού που σταυρώνει για το κόσμο εκείνους που την αξιώθηκαν. Έτσι και η
στη περίπτωση του Μωυσή εκείνη θεωρία της καιομένης και μη κατακαιομένης βάτου
ήταν μυστήριο του Σταυρού, μεγαλύτερο και τελειότερο από το μυστήριο εκείνο το
καιρό του Αβραάμ. Άραγε λοιπόν ο μεν Μωυσής εμυήθηκε το τελειότερο μυστήριο του
Σταυρού, ο δε Αβραάμ όχι;
Στον Αβραάμ που αξιώθηκε τη
θαυμασιωτέρα θεοπτία, όταν είδε τον ένα τρισυπόστατο Θεό στη Βαλανιδιά του
Μαβρή (Γεν. 18,1), ενεργήθηκε το μυστήριο του Σταυρού όταν θυσίαζε το γιο του
Ισαάκ. Ο Ισαάκ ήταν ο ίδιος τύπος εκείνου που προσηλώθηκε σ αὐτόν, αφού έγινε υπήκοος στο πατέρα του
μέχρι θανάτου, όπως ο Χριστός. Και το κριάρι που του δόθηκε σε σφαγή υπέρ ημών,
και το φυτό, στο οποίο ήταν το κριάρι δεμένο, είχε το μυστήριο του τύπου του
Σταυρού, γι αὐτὸ και λεγόταν Σαβέκ, φυτό
αφέσεως, όπως και ο Σταυρός λεγόταν ξύλο σωτηρίας.
Ενεργούσε δε το μυστήριο και ο τύπος
του Σταυρού και στον Ιακώβ, το γιο του Ισαάκ, διότι αύξησε τα ποίμνιά του με
ξύλα και ύδωρ. Το ξύλο λοιπόν προετύπωνε το σταυρικό ξύλο, το δε ύδωρ το θείο
βάπτισμα που περικλείει μέσα του το μυστήριο του Σταυρού. Ο Ιακώβ και όταν
προσκυνούσε έως το άκρο της ράβδου του και όταν ευλογούσε τους εγγονούς του
(Γεν. 48,9-20), υπεδήλωνε ακόμη καθαρότερα τον τύπο του Σταυρού.
Όπως λοιπόν στον μεν Αβραάμ ενεργούσε
το μυστήριο του Σταυρού, ο δε γιος του Ισαάκ ήταν τύπος του ύστερα
σταυρωθέντος, έτσι πάλι στου Ιακώβ το βίο ολόκληρο ενεργούσε το μυστήριο του
Σταυρού, ο Ιωσήφ δε ο γιος του Ιακώβ ήταν τύπος και μυστήριο του Θεανθρώπου
Λόγου που αργότερα πρόκειτο να σταυρωθεί. Διότι από φθόνο οδηγήθηκε και αυτός
προς τη σφαγή και μάλιστα από τους κατά σάρκα συγγενείς. Εάν δε δεν σφάχθηκε,
αλλά πωλήθηκε ο Ιωσήφ και ούτε ο Ισαάκ σφάχθηκε δεν είναι περίεργο, γατί αυτοί
δεν ήσαν η αλήθεια, αλλά τύπος της μελλοντικής αληθείας. Η σφαγή προεφανέρωνε
το κατά σάρκα πάθος του Θεανθρώπου, η δε αποφυγή του πάθους προεφανέρωνε το
απαθές της Θεότητος.
Ας επανέλθουμε στο Μωυσή που
σώθηκε ο ίδιος με ξύλο και ύδωρ, όταν εκτέθηκε μέσα σε ένα καλάθι στα ρεύματα
του Νείλου, που όπως είπαμε προεφανέρωνε το Σταυρό και το βάπτισμα. Προχωρώντας
ο Μωυσής προανέδειξε σαφέστατα τον τύπο ακόμη και το σχήμα του Σταυρού και τη
σωτηρία δι αὐτοῦ του τύπου. Γιατί αφού
έστησε όρθια τη ράβδο, άπλωσε πάνω σε αυτήν τα χέρια του και σχηματίζοντας έτσι
τον εαυτό του σταυρικώς πάνω στη ράβδο, κατατρόπωσε τους εχθρούς. (Εξ. 17, 8).
Επίσης τοποθετώντας το χάλκινο φίδι πλάγια πάνω σε σημαία, αναστηλώνοντας το
τύπο του Σταυρού, παρήγγειλε στους δαγκαμένους από φίδια Ιουδαίους να τον
βλέπουν και έτσι να θεραπεύονται από τα δαγκώματα των φιδιών.