Μία φοβερὴ προσέγγιση τοῦ ἀββᾶ Ἠσαΐα περὶ τῆς πονηρίας καὶ πανουργίας τοῦ
διαβόλου. Ἀναλύει το πῶς τελικὰ ὁ διάβολος καταφέρνει νὰ ἀποσπᾶ τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ
τὴν προσευχὴ καὶ τὴν ἡσυχία καὶ νὰ τοῦ φέρνει ταραχὴ καὶ νὰ τὸν κάνει συμμέτοχο
τῆς κακίας τοῦ ἀκόμα καὶ ὅταν ὁ πιστὸς νομίζει ὅτι τὸν πολεμᾶ!
Ὁ ἀββᾶς Ἠσαΐας εἶπε: «Τούτοις δὲ πάσι τοῖς κακοῖς κεφαλὴ ἐστὶ μία, ἡ
καλουμένη κακία τῆς ἔχθρας».
Ἐὰν θέλης νὰ νικήσης τὰ πάθη, πρέπει νὰ νικήσης μονίμως τὴν ἔχθρα. Ἐδῶ ἀξίζει
νὰ προσέξωμε ἰδιαίτερα τὴν σοφία τοῦ ἁγίου. Ἡ ἀφετηρία τῶν ἁμαρτιῶν δὲν εἶναι οὔτε
ὁ ἐγωισμός, οὔτε ἡ ὑπερηφάνεια, οὔτε ἡ ἔλλειψις ἀγάπης, οὔτε ἡ ἀποστασία, οὔτε ἡ
ἀμετανοησία, οὔτε κάτι ἄλλο, ἀλλὰ ἡ κακία τῆς ἔχθρας, τὸ ἀντίθετό της ἀρετῆς.
Ἃς ἀναφέρωμε μία ἄλλη λέξη, ἡ ὁποία σχετίζεται μὲ τὴν λέξη ἀρετή, τὴν
πανουργία. Παράγεται ἀπὸ τὸ ἐπίθετο πανοῦργος, τὸ ὁποῖο προέρχεται ἀπὸ τὸ ἐπίθετο
πᾶν καὶ τὸ οὐσιαστικὸ ἔργον καὶ ἐκφράζει ἔννοια ἀντίθετη πρὸς ἐκείνη τῆς λέξεως
πανοπλία. Οἱ δύο λέξεις ἔχουν ὡς κοινὸ συνθετικό το ἐπίθετο πᾶν. Ἡ πανουργία ἀντιτίθεται
πρὸς τὶς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ οἱ ὁποῖες μᾶς ἐνδύουν, ἀντιτίθεται πρὸς τὴν θεία
δόξα, ἡ ὁποία ἐπικάθηται στὴν καρδιά μας καὶ μᾶς χορηγεῖ τὰ πάντα.
Ἑπομένως ἡ ἀποσχόλησις, ἡ ἀγωνία, ἡ μέριμνα νὰ ἐπιδιώξω, νὰ ἀγωνισθῶ καὶ
νὰ ἐπιτύχω, δηλαδὴ κάθε ἔργο ἔρχεται σὲ ἀντίθεσι μὲ τὸ σχόλασμα, μὲ τὴν εἰρήνη,
μὲ τὴν ἀταραξία, ποὺ χαρίζει ἡ μέθεξις τῆς θείας δόξης, τῆς θείας ζωῆς, τῆς
θεότητος.
Πανοῦργο καλοῦμε τὸν σατανᾶ. Ἡ ἀρετὴ εἶναι τὸ ἀποτέλεσμα τῆς ἐνεργείας τοῦ
Θεοῦ. Ἡ ἔχθρα εἶναι ἡ ἰδιότης τοῦ ἐχθροῦ, τοῦ πονηροῦ δαίμονος. Ἀποκαλοῦμε πανοῦργο
τὸν σατανᾶ, τὸν μόνον στὴν πραγματικότητα ἐχθρό του ἀνθρώπου, διότι μᾶς ὠθεῖ σὲ
ποικίλες ἀπασχολήσεις, ἐπιδιώξεις, ἐπιθυμίες, οἱ ὁποῖες εἶναι ἔργα εἴτε τοῦ νοῦ
μας, εἴτε τῆς καρδιᾶς μας, εἴτε τοῦ θυμικοῦ μας, εἴτε τοῦ βουλητικοῦ μας. ἔτσι,
ὁ μὲν ἐχθρὸς εἶναι πανοῦργος, ὁ δὲ ἀπασχολημένος ἄνθρωπος, ὁ ἐργαζόμενος, δὲν ἔχει
ἀρετή, διότι δὲν ἔχει σχολή, ἡσυχία, διότι δὲν βλέπει τὸν Θεόν.
Γιατί δὲν λέγει ἡ ἔχθρα ἀλλὰ ἡ κακία τῆς ἔχθρας; Προηγουμένως ἔλεγε ἡ «πανοπλία
τῶν ἀρετῶν», ἐνῶ ἐδῶ ἡ «κακία τῆς ἔχθρας», ποὺ εἶναι ἡ ἰδιότης τοῦ ἐχθροῦ νὰ ἐκτοξεύη
συνεχῶς ἀπασχολήσεις, λογισμόυς, ἐπιθυμίες. Μοῦ ρίχνει, λόγου χάριν, ἕναν
λογισμὸ βλασφημίας ἢ ἀνηθικότητος ἢ ἀπιστίας τὴν ὥρα τῆς προσευχῆς. Ὁ λογισμὸς
αὐτὸς δὲν εἶναι ἐνέργεια ποὺ πηγάζει ἀπὸ ἐμένα, διότι δὲν τὸν ἤθελα, ἐνῶ
προσευχόμουν, ἦρθε μέσα μου σὰν βολίδα. Ἄρα δὲν βλασφήμησα, δὲν ἁμάρτησα.
Ὁ σατανᾶς ὅμως τί πετυχαίνει; Μόνον μὲ τὸν λογισμὸ δὲν μπορεῖ νὰ μὲ
μολύνη, διότι ὁ λογισμὸς εἶναι ξένος, δὲν εἶναι δικός μου. εἶμαι ὑπόλογος γιὰ τὰ
δικά μου ἁμαρτήματα καὶ ὄχι γιὰ τὰ ἁμαρτήματα τοῦ ἐχθροῦ. Πετυχαίνει ὅμως ὁ
πονηρὸς τοῦτο: νὰ δώση ἔργο στὴν διάνοιά μου καὶ ἐν συνεχεία στὴν βούλησί μου. ἡ
διάνοιά μου τώρα παρακαλεῖ: Χριστέ μου, συγχώρησε μέ, διότι εἶμαι ἄθεος. Μὲ τὸ
νὰ τὸ πῆ, ἀμέσως ἡ βούλησίς μου στρέφεται σὲ αὐτὸ καὶ ἀφήνει τὴν προσευχή, ἀσχολεῖται
μὲ τὸ πῶς νὰ διώξη τὸν λογισμὸ τῆς βλασφημίας ἢ τῆς ἀνηθικότητος, ὁπότε ἀλλάζω ἀμέσως
στάσι, ἐνέργεια, ἀφήνω τὴν ἀπάθεια καὶ ὁλόκληρος γίνομαι ἕνα πάθος ἐναντίον αὐτοῦ
του λογισμοῦ. Τὸ ἀποτέλεσμα; Νίκησε ὁ πονηρός, μοῦ ἔδωσε ἔργο.
Ὅπως ρίχνεις τὸ μπαλάκι στὰ πόδια τοῦ μικροῦ παιδιοῦ καὶ αὐτὸ τὸ ἁρπάζει
καὶ ἀρχίζει νὰ παίζη ἀφήνοντας ἐσένα ἥσυχο, ἔτσι ἀκριβῶς καὶ ὁ πονηρὸς ἔριξε τὸν
λογισμό, ὄχι γι’ αὐτὸν τοῦτον τὸν λογισμό, ἀλλὰ γιὰ νὰ μᾶς δώση ἔργο, νὰ μᾶς
δώση ἀπασχόλησι. Κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο μποροῦμε νὰ κατανοοῦμε ὅλες τὶς
πανουργίες, ὅλα ὅσα προβάλλει ἐνώπιόν μας ὁ σατανᾶς.
Ἡ κακία λοιπὸν τῆς ἔχθρας εἶναι τὸ ἀντίθετό της ἀρετῆς. Ἡ ἀρετὴ εἶναι τὸ ἀποτέλεσμα
τῆς κοινωνίας μας μὲ τὸν Θεόν, ἐνῶ ἡ κοινωνία μας μὲ τὸν πονηρὸ δαίμονα εἶναι τὸ
ἀποτέλεσμα τῶν ἁμαρτιῶν μας.
Ἑπομένως, ἀμαρτάνοντας ὁ ἄνθρωπος μετέχει τῶν ἐχθροτήτων, τῶν ἰδιοτήτων
τοῦ πονηροῦ ἐχθροῦ, ἐνῶ κοινωνώντας τὸν Χριστόν, ἀποκτᾶ τὰ θεία χαρίσματα, μετέχει
τῶν θείων ἰδιοτήτων. Δηλαδή, ὅταν ἀσχολούμαστε μὲ τὴν ἁμαρτία μας, γινόμαστε
μέτοχοί της ζωῆς τοῦ πονηροῦ δαίμονος καὶ κατὰ κανόνα ρίχνομε τὸ βάρος στοὺς ἄλλους,
θεωρώντας του ὡς ἀφορμὴ καὶ αἰτία τῆς ἁμαρτίας μας. ἀλλὰ καὶ ἂν ἀκόμη ποῦμε ὅτι
ἐγὼ φταίω, ὁ τάλας, ὁ ἁμαρτωλός, ὁ καταραμένος, καὶ τότε πάλι δὲν κάνομε τίποτε
ἄλλο, παρὰ ξεχνᾶμε τὸν Θεὸν καὶ ἀσχολούμαστε μὲ τὸ ἐγώ μας. σπέρνομε ἄνεμο
καὶ θερίζομε καταιγίδα. Μία ἀνεμοφθορία ὑπάρχει στὴν ζωή μας, διότι ἔχομε
κοινωνία μὲ τὸ σκότος. Γι’ αὐτὸ λέγει ὁ Κύριος: «Οὐ δύνασθε Θεῶ δουλεύειν καὶ
μαμωνά».
Ἡ παρουσία τῶν παθῶν εἶναι ἀποδεικτικὸ στοιχεῖο ὅτι ἀγαπᾶμε νὰ εἴμαστε
κοινωνοὶ τοῦ δαίμονος καὶ ὄχι τοῦ Θεοῦ.
"Λόγοι ἀσκητικοὶ" ἑρμηνεία στὸν ἀββᾶ Ἠσαΐα
Ἄρχ. Αἰμιλιανοῦ Σιμωνοπετρίτου
Ἴνδικτος
