Πρωτοπρ. Γεώργιος Μεταλληνός
Τα γλυκά βράδια του Δεκαπενταύγουστου
ψάλλονται στις Εκκλησίες μας εναλλάξ οι δύο κατανυκτικοί παρακλητικοί Κανόνες,
ο Μικρός και ο Μέγας. Δυό ύμνοι πασίγνωστοι, δημοφιλείς, που έχουν καταστεί
ηδύτατο «άκουσμα και λάλημα» των ελληνοφώνων Ορθοδόξων, ταπεινή εξομολόγηση
αμέτρητων ψυχών,
θρηνητική και παρακλητική αναφορά του
πληρώματος των πιστών στην Κυρία και Δέσποινα του κόσμου, την Υπεραγία Θεοτόκο.
‘Ο δεύτερος από τους Κανόνες αυτούς, ο και Μέγας ονομαζόμενος, είναι ποίημα του
Αυτοκράτορα της Νικαίας Θεοδώρου B τοῦ Λασκάρεως,
του Βασιλιά που τίμησε και ύμνησε όσο λίγοι την Παναγία.
Αν ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Πλάτων θεωρούσε ως πρώτιστο παράγοντα επιτυχίας
του Βασιλιά της «Πολιτείας» του το «φιλοσοφείν», «η επώνυμος του Χριστού καινή
πολιτεία» -η Εκκλησία- ανέδειξε αυτοκράτορες θεολόγους, που θεολογούσαν όχι ως
φιλόσοφοι, στοχαστικά και διανοητικά, αλλά μέσα από την πράξη της ασκήσεως και
μετανοίας, βάπτοντας τον κάλαμο στα νάματα της πίστεώς τους και στα δάκρυα της
μετανοίας τους.
Ένας από αυτούς ήταν και ο Θεόδωρος B Λάσκαρις
(1222—1258), που κάθισε στο θρόνο της ‘Ελληνικής Αυτοκρατορίας της Νικαίας
μερικά μόνο χρόνια (1254—1258).
Φύση ασθενική, αλλά και καλλιτεχνική, ο
Θεόδωρος B , λίγο πριν από το θάνατό του, αναζήτησε την σωτηρία στο Μοναστήρι.
Έγινε μοναχός, παίρνοντας το όνομα Θεοδόσιος. «Ασθενής σαρξ τόσον δια να
διοικήση, όσον και δια να λυτρωθή» -κατά την εύστοχη παρατήρηση του Καθηγ. Νικ.
Τωμαδάκη-, ακολούθησε την κοινότατη παράδοση του Βυζαντίου/Ρωμανίας της
καταφυγής στο Μοναστήρι, που λειτουργεί στην Ορθοδοξία ως «ιατρείον
πνευματικόν», στο οποίο μπορεί ο πιστός να επιτύχει την κάθαρσή του από τα
πάθη, για να καταστεί δυνατή η πορεία του στη σωτηρία-θέωση. Ήταν φυσικό,
συνεπώς, το ιερό Πρόσωπο της Παναγίας να βρίσκεται στο κέντρο του πνευματικού
του αγώνα, αφού Αυτή μαζί με τον «μείζονα εν γεννητοίς γυναικών», τον Άγιο
Ιωάννη τον Πρόδρομο, είναι στην Ορθοδοξία τα πρότυπα και οι χειραγωγοί των
ασκουμένων, των αγωνιζομένων για τη λύτρωσή τους πιστών.
Η αγάπη του Θεοδώρου Λασκάρεως και η αφοσίωσή του στην Παναγία εκφράσθηκε σε
σπουδαιότατα ποιητικά και εγκωμιαστικά κείμενά του, που κατέχουν σημαντική θέση
στο θεολογικό και γενικότερα το συγγραφικό του έργο. Στο υμνογραφικό του έργο
είναι αισθητός συνεχώς ο σπαραγμός της καρδιάς του, καρπός ειλικρινούς
μετανοίας, η συντριβή και ταπείνωσή του, η αταλάντευτη πίστη του στη βοήθεια
της Θεοτόκου και στη δυνατότητα σωτηρίας. «Αι κραυγαί των πόνων του ακούονται
εις την υμνογραφίαν ειλικρινέστεραι παρά οπουδήποτε» (Ν. Β. Τωμαδάκης).
Μέσα στην πλουσιότατη
υμνογραφική παραγωγή, που σχετίζεται με το Πρόσωπον της Παναγίας, οι ύμνοι
αυτοί του βασιλέως Θεοδώρου κατέχουν ιδιαίτερη θέση. Είναι από τα ωραιότερα και
δυνατότερα ποιητικά δημιουργήματα, που συνάγουν και εκφράζουν ο,τι θα είχε να
εξομολογηθεί κάθε πάσχουσα χριστιανική καρδία προς τη Θεοτόκο, η οποία ως
Παναγία, Μητέρα και Παρηγορήτρια, μπορεί να μεταφέρει στον Υιό και Θεό της τα
αιτήματά μας. (ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου